Η σημασία της "εκτέλεσης" του Βασίλη Ράπανου

Από τον Βασίλη Μπόνιο

Είναι στιγμές στην ιστορία κάθε χώρας-κράτους που παίζεται η επιβίωση της, όπως συμβαίνει όταν ξεσπάει ένας πόλεμος. Και είναι τότε που η (κάθε) πατρίδα έχει ανάγκη προσωπικότητες που τις χαρακτηρίζει  εθνική και ιστορική συνείδηση. Εκείνους που θα μείνουν πίσω  να πολεμήσουν επιλέγοντας την μάχη από την απόδραση στους εξωτικούς προορισμούς που κουρνιάζουν οι υπεράκτιοι λογαριασμοί τους. Λοιπόν, κανείς μας δεν θάθελε να ξυπνήσει ένα πρωί με νέα Ίμια σε εξέλιξη και στο τιμόνι της χώρας το υπάρχον πολιτικό προσωπικό -όλων των κομμάτων συμπεριλαμβανομένων. Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΡΑΠΑΝΟΥ

Μιλώντας για προσωπικότητες με εθνική και ιστορική συνείδηση θα σταθούμε στον Βασίλη Ράπανο, γύρω από το όνομα του οποίου παίχθηκε ένα θρίλερ διαπλοκής που μάλλον ξεπερνούσε τα σύνορα της χώρας. Ο τότε επικεφαλής της Εθνικής Τράπεζας κλήθηκε από τον Αντώνη Σαμαρά να αναλάβει το υπ. Οικονομικών για να το εγκαταλείψει πριν προλάβει να ορκισθεί.

To “Κουρδιστό Πορτοκάλι» έγραφε> Δεν είχαν περάσει παρά ελάχιστοι μήνες από τη σφοδρή σύγκρουση του πρώην πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου με τον ισχυρό άνδρα του ΔΟΛ Σταύρο
Ψυχάρη. Με αφορμή εκείνη τη σύγκρουση η κοινή γνώμη ενημερώθηκε ότι ο ΔΟΛ ζήτησε από την Εθνική Τράπεζα δάνειο και ότι ο επικεφαλής-έως σήμερα της Εθνικής Τράπεζας Βασίλης Ράπανος ενημέρωσε σχετικά τον τότε πρωθυπουργό. Σύμφωνα μάλιστα με τον ίδιο το ΓΑΠ η «οδηγία» του Μαξίμου ήταν να ισχύσει και στη περίπτωση του ΔΟΛ ότι ισχύει για αντίστοιχους πελάτες. Το περιβάλλον του Παπανδρέου θα υποστήριζε στη συνέχεια ότι αυτή η ουδέτερη στάση του πρώην πρωθυπουργού θα ήταν αφορμή για τη σφοδρή επίθεση του ΔΟΛ στην κυβέρνηση. Αλλά και από το περιβάλλον της τράπεζας απέδιδαν την πολεμική διάθεση του συγκροτήματος απέναντι στην Εθνική σ΄αυτό ακριβώς το γεγονός.
Και φτάσαμε στις εκλογές της 17ης Ιουνίου, με τον νικητή Αντώνη Σαμαρά να προτείνει στον Βασίλη Ράπανο την ανάληψη του κρίσιμου υπ. Οικονομικών. Ο επικεφαλής της Εθνικής αποδέχθηκε αρχικά την πρόταση Σαμαρά, αλλά στο μεταξύ στο παρασκήνιο σιγόβραζε μια πολεμική ατμόσφαιρα με δυσδιάκριτα τα στρατόπεδα. Όταν ο Βασίλης Ράπανος οδηγήθηκε μετά από λιποθυμικό επεισόδιο στο «Υγεία», άρχισε ένα κρεσέντο φημών για την κατάσταση της υγείας του με αναφορές στο πρόβλημα με τον καρκίνο που είχε αντιμετωπίσει με επιτυχία στο παρελθόν.
Η δημοσιογραφική κάλυψη συγκεκριμένων ΜΜΕ της εισαγωγής του Ράπανου στο νοσοκομείο προκάλεσε, σύμφωνα με πληροφορίες, την οργή της συζύγου του η οποία ξέσπασε όταν είδε μπροστά της στέλεχος αθηναικής εφημερίδας. Λίγες ώρες αργότερα ο Βασίλης Ράπανος υπέβαλε την παραίτησή του από τη θέση του υπ. Οικονομικών. Ο Σαμαράς την έκανε αποδεκτή μέσα σε όργιο φημών που ήθελε το λιποθυμικό επεισόδιο του Ράπανου να είναι ως ένα βαθμό θέατρο (!) επειδή ο Σαμαράς δεν έκανε αποδεκτές τις εισηγήσεις του για πρόσωπα που ο Ράπανος θα ήθελε να έχει στο πλευρό του!
Θα ακολουθούσε η οριστική αποκαθήλωση του Βασίλη Ράπανου. Ο άνθρωπος (Αντώνης Σαμαράς) που του πρότεινε λίγες ώρες πριν να αναλάβει το τιμόνι της Οικονομίας, θα ερχόταν λίγες ώρες μετά να του ζητήσει να εγκαταλείψει κι αυτή τη θέση του προέδρου της Εθνικής Τράπεζας!
Ο Βασίλης Ράπανος βγήκε με άκομψο τρόπο, σχεδόν βίαιο, από την μέση με την εγχώρια και την εκτός συνόρων διαπλοκή να “διορθώνουν ένα στιγμιαίο λάθος” του πρωθυπουργού. Η παρουσία του Ράπανου σε θέσεις κλειδιά ακόμη και ως επικεφαλής της Εθνικής Τράπεζας, δεν ήταν βολική σ΄αυτή τη συγκυρία. Η απόφαση του Σαμαρά να τον τοποθετήσει στο υπ. Οικονομικών έδειχνε την διάθεση του πρωθυπουργού να διαπραγματευθεί σοβαρά το Μνημόνιο και να αντιπροτείνει έναν άλλο δρόμο διάσωσης βάζοντας μπροστά τον “βομβιστή” Βασίλη Ράπανο μια προσωπικότητα με εθνική και ιστορική συνείδηση, έναν ασυμβίβαστο αγωνιστή θα προκαλούσε κραδασμούς επ΄οφελεία της πατρίδας μας και βλαπτικούς για τα συμφέροντα των αδηφάγων αγορών κι όχι μόνο. Κάποιοι στο ημίφως της ιστορίας έσπευσαν να τραβήξουν το αυτί του Σαμαρά για την συγκεκριμένη επιλογή κι εκείνος έκανε πίσω. Μάλιστα αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Βασίλης Ράπανος είχε ζητήσει να πλαισιώνεται από τους Τάσο Γιαννίτση και Γιάννη Στουρνάρα.

 Ο κρατούμενος του Γεντί Κουλέ
«Η φυλακή έγινε το πανεπιστήμιό μου»

Οι φίλοι του περιγράφουν τον κ. Ράπανο ως χαρακτήρα ήπιο αλλά καθόλου εύκολο. Ενδεχομένως να μην έβγαζε τέσσερα χρόνια, από το 1969 ως την αμνηστία του 1973 σε δύσκολες φυλακές (Αίγινα, Επταπύργιο, Κορυδαλλός) χωρίς το απαραίτητο απόθεμα ρεαλισμού, προσαρμοστικότητας αλλά και σκληρότητας.
Οταν συνελήφθη η συγκεκριμένη ομάδα, εξερράγησαν τα καψούλια δύο εκρηκτικών μηχανισμών στα χέρια του αστυνόμου Γιαννικόπουλου, γνωστού βασανιστή της Ασφάλειας, ακρωτηριάζοντας τα δάχτυλά του. Το αποτέλεσμα ήταν να υποστούν οι συλληφθέντες σκληρά βασανιστήρια και ξυλοδαρμούς επί έξι ημέρες στην Ασφάλεια.
Στο Γεντί Κουλέ γνώρισε τον Σάκη Καράγιωργα, εκ των πρωτεργατών της Δημοκρατικής Αμυνας με σημαντική ακαδημαϊκή καριέρα και αντιδικτατορική δράση, ο οποίος βρισκόταν σε διπλανό κελί. «Η φυλακή έγινε το πανεπιστήμιό μου» παραδέχτηκε αργότερα ο κ. Ράπανος, αν και δεν αρκέστηκε σε αυτή.
Το 1975 πήρε το πτυχίο του από την ΑΣΟΕΕ, το 1977 ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό του στα Οικονομικά από το Πανεπιστήμιο Lakehead και το 1982 το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο Queen's στον Καναδά. Οσοι τον γνωρίζουν καλά ξέρουν ότι η εμπειρία αυτή σημάδεψε τη ζωή του και μεταφέρουν, από δικές του διηγήσεις προφανώς, ότι εκεί συνειδητοποίησε κάτι που καθόρισε τη φιλοσοφία της ζωής του: ότι η προσωπική ευημερία δεν είναι ανεξάρτητη από την ευημερία του συνόλου και ότι η προσωπική ικανοποίηση από τη ζωή δεν ολοκληρώνεται αν δεν εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο κοινωνικής ανάπτυξης.

 Ο στρατοδίκης ρωτά: «Πώς βλέπεις την κυβέρνησιν;». Ο κατηγορούμενος Βασίλης Ράπανος με αφοπλιστική ειλικρίνεια και έκδηλη ειρωνεία απαντά: «Δεν είμαι από τους συμπαθούντες. Είμαι, ξέρετε, συνδρομητής του "Νιούσγουικ" και διάβαζα ότι...γίνονται βασανιστήρια στην Ασφάλεια κι έλεγα: Γιατί;».

Είναι 30 Οκτωβρίου 1969. Ο Βασίλης Ράπανος στέκεται στο εδώλιο του κατηγορουμένου - μαζί του και άλλα μέλη του ελληνικού δημοκρατικού κινήματος: Γιώργος Ανωμερίτης, Δημοσθένης Δώδος, Αριστοτέλης Μυλωνάς, Δημήτρης Παπαϊωάννου, Δημήτρης Κατσαρός, Αικατερίνη Χουλιαρά, Δημήτρης Ασημακόπουλος, Δημοσθένης Γατόπουλος, Δημοσθένης Δεσποινιάδης. Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, όπως διαβάζουμε στα «ΝΕΑ» της 30ής Οκτωβρίου 1969, «οι παραπάνω από το καλοκαίρι του 1968 μέχρι τις 23 Οκτωβρίου 1969, όταν και συνελήφθησαν, συμφώνησαν, ενώθηκαν και αποτέλεσαν αναρχική ομάδα για διάπραξη κακουργημάτων σε επίκαιρες θέσεις της Πρωτευούσης με σκοπό να θέσουν σε άμεσο κίνδυνο χιλιάδες ανύποπτους πολίτες. Κατασκεύασαν και προμηθεύτηκαν εκρηκτικές ύλες και διένειμαν προκηρύξεις αντεθνικού περιεχομένου».

Ετσι τους έβλεπε η χούντα. Συνελήφθησαν έπειτα από επιχείρηση τοποθέτησης εκρηκτικών μηχανισμών σε εννέα τράπεζες στις 22 Οκτωβρίου. Νωρίτερα είχαν στείλει ανακοίνωση Τύπου σε βιομηχάνους και τραπεζίτες με απειλητικό περιεχόμενο προκειμένου να αρνηθούν να πάρουν μέρος στο ομολογιακό δάνειο της χούντας.

Ο Β. Ράπανος, μεταξύ των άλλων, κατηγορείται και για «καταστροφή τεσσάρων τηλεφωνικών θαλάμων του ΟΤΕ στην περιοχή Καλλιθέας».
Η σύλληψη έγινε το βράδυ της 23ης Οκτωβρίου 1969 στο Κουκάκι, έπειτα από κάρφωμα με τηλεφώνημα από το εξωτερικό, όπως προκύπτει από τα αρχεία του Γιώργου Ανωμερίτη. Οι συλληφθέντες οδηγήθηκαν πρώτα στην Ασφάλεια, όπου ανακρίνονταν επί έξι ημέρες - χωρίς δικηγόρο εννοείται -, και κατόπιν στο Διαρκές Στρατοδικείο Αθηνών.
Καταδικάζεται σε 8 χρόνια φυλακή. Αίγινα, Γεντί Κουλέ, Κορυδαλλός. Πέρασε στη φυλακή 4½ χρόνια από τη ζωή του.

Θυμάται σαν να είναι σήμερα την ημέρα όπου οι γονείς του ήρθαν να τον δουν στο Γεντί Κουλέ. «Μου είχαν φέρει προμήθειες. Μαζί με τα άλλα και μια σακούλα με καρύδια», διηγείται. «Γυρίζω στο κελί και μου λένε οι συγκρατούμενοι: "Πού είναι, ρε, οι τσάντες που σου έφεραν οι γονείς σου;". Πάω στον αρχιφύλακα και μου δίνει ένα σακουλάκι με καρυδόψιχα. Είχαν σπάσει τα καρύδια, μη βρούνε κανένα μήνυμα κρυμμένο. "Σου τα σπάσαμε, ρε Ράπανε", μου λέει ο αρχιφύλακας και του απαντάω: Από σένα βγήκε η φράση "η μαλακία σπάει καρύδια";».

Στο Γεντί Κουλέ έχει μείνει στη μνήμη του και η ημέρα όπου καθόταν με τον φίλο του τον Νίκο. «Κάθε απόγευμα βάζανε έναν δίσκο και έπαιζε. Εκείνο το απόγευμα είχαν βάλει έναν δίσκο του Νταλάρα. Ηταν ηλιοβασίλεμα, όταν ακούσαμε για πρώτη φορά το "Αχ, χελιδόνι μου, πώς να πετάξεις σ' αυτόν τον μαύρο τον ουρανό, αίμα σταλάζει το δειλινό...". "Ποιος πούστης έχει γράψει, ρε Ράπανε, αυτούς τους στίχους;", μου είπε ο Νίκος. "Είναι μαχαιριά στην καρδιά"». Το διηγούνταν αργότερα στον φίλο του Λευτέρη Παπαδόπουλο, λέγοντάς του ότι αυτή είναι η καλύτερη κριτική για τους στίχους του: μαχαιριά στην καρδιά. «Ετσι νιώσαμε τότε».

ΜΠΟΓΙΑΤΖΗΣ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ. Πήρε το πτυχίο του από την ΑΣΟΕΕ μετά την αποφυλάκισή του, το 1975. Τότε πήγε στη μητέρα του, την κυρία Πηνελόπη, στην Κέφαλο της Κω, όπου γεννήθηκε το 1947. «Μάνα, θα φύγω για τον Καναδά, να σπουδάσω κι άλλο», θυμάται η κ. Πηνελόπη. «Μην το κάνεις, παιδάκι μου, ο πατέρας σου δεν αντέχει άλλο, θα πεθάνει. Πώς να σε σπουδάσουμε;», του είπε.

«Ομως ο Βασίλης μου είχε δώσει ήδη εξετάσεις και είχε πάρει υποτροφία», λέει με καμάρι η κ. Πηνελόπη και δακρύζει. «Από μικρό παιδάκι ήταν άριστος μαθητής και οι καθηγητές του μου έλεγαν πως είναι αμαρτία να το αφήσουμε να μη σπουδάσει. Ηταν τόσο καλό παιδάκι από μικρό και άριστος μαθητής».

Η οικογένεια του Θόδωρου και της Πηνελόπης Ράπανου τα έφερνε δύσκολα βόλτα με τρία παιδιά: τον Βασίλη, τη Μαρία και τον Μιχάλη. Ο πατέρας δούλευε στα καράβια. «Περιμέναμε τον μισθό του καραβιού για να τα ζήσουμε», λέει η κ. Πηνελόπη και προσθέτει ότι πριν από τη φυλακή, όταν ο Βασίλης σπούδαζε στην Αθήνα, «πλάκες έβαζε στους δρόμους για να σπουδάσει». Στον Καναδά στη συνέχεια, τα καλοκαίρια, όταν έκλεινε το πανεπιστήμιο, πήγαινε στην Αμερική και δούλευε πλένοντας πιάτα και μπογιατζής.

Τη φτώχεια την είχε συνηθίσει από μικρός και τη δουλειά επίσης. «Τον γνώρισα ως συμμαθητή του αδελφού μου Γιάννη», διηγήθηκε ο πρόεδρος της Ενωσης Κώων Φίλιππος Καλούδης, κατά την τελετή που διοργάνωσαν στην Αθήνα για να τιμήσουν τον Βασίλη. «Μέναμε κοντά: στου Κοκκαλάκη εκείνος, λίγο πιο πάνω εμείς. Μοιραστήκαμε πολλές φορές το φαγητό, αυτό που του έστελναν οι δικοί του από την Κέφαλο με το λεωφορείο, το πρωί, ή το δικό μας. Αριστούχος στο γυμνάσιο και ανήσυχος. Μπήκε στο πανεπιστήμιο αμέσως, με διάκριση, όμως ήρθε η δικτατορία και βγήκε μπροστά εναντίον, όταν άλλοι σιώπησαν.

Οταν ήμουν φοιτητής, θυμάμαι, με φώναξαν στον Σταθμό Χωροφυλακής. "Μήπως κάνεις παρέα;" με ρώτησαν. Υπήρχαν μερικοί που μας έψαχναν και σημείωναν στα χωριά μας».
Αφήνοντας πίσω τα δύσκολα χρόνια της φυλακής, με την υποτροφία ανά χείρας, έφυγε για τον Καναδά, για να συνεχίσει τις σπουδές του. Επιστρέφοντας με τους τίτλους των μεταπτυχιακών (Master από το Πανεπιστήμιο Lakehead και διδακτορικό από το Πανεπιστήμιο Queen's του Καναδά) στην Αθήνα γνώρισε τη Σοφία. Παντρεύτηκαν και απέκτησαν δύο γιους. Δεν κρύβει πόσο περήφανος πατέρας είναι όταν μιλάει για τα παιδιά του, τον Γρηγόρη και τον Θοδωρή.

Στο μεταξύ η καριέρα του άρχισε να απογειώνεται. Από ερευνητής στο Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών, καθηγητής Οικονομικής Ανάλυσης και Δημοσίων Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, σύμβουλος στο υπουργείο Οικονομικών, σύμβουλος στη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ενωση και αναπληρωτής μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΟΣΑ, επιστημονικός συνεργάτης του ΙΟΒΕ, διοικητής της Κτηματικής Τράπεζας, πρόεδρος του ΔΣ του ΟΤΕ, πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Οικονομικών, πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας και για λίγες ώρες μόνο υπουργός Οικονομικών.