Φαβέλες: Η σκληρή πραγματικότητα της Βραζιλίας

Επιμέλεια Σίσσυ Γκουρνέλου

Μπορεί η μεγαλύτερη γιορτή του ποδοσφαίρου και των χορηγών αυτού να έχει ξεκινήσει εδώ από τις 12 Ιουνίου και τους περίπου 600.000 φιλάθλους από όλο τον κόσμο να έχουν κατακλύσει τις πόλεις που διεξάγονται οι αγώνες, λίγα χιλιόμετρα όμως μακριά από τα ακριβοπληρωμένα στάδια, εκατομμύρια ανθρώπων έχουν «στήσει» τις ζωές τους σε φαβέλες, τις γνωστές παραγκουπόλεις στις οποίες πυροβολισμοί, βιασμοί και απαγωγές είναι απλώς καθημερινότητα.

Σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστική Υπηρεσίας της χώρας το 6% του πληθυσμού ζει σε φαβέλες. Σε πραγματικούς αριθμούς αυτό αντιστοιχεί σε 11.400.000 ανθρώπους. Άνθρωποι που ήρθαν από την επαρχία χωρίς τίποτα για να βρουν μια δουλειά στο Σάο Πάολο, το Ρίο και τη Μπραζίλια αλλά που δεν μπορούσαν να αντέξουν το ενοίκιο και έφτιαξαν άναρχα τις δικές τους πολιτείες δίπλα στις «νόμιμες».
Η ιστορία της φαβέλας
Η πρώτη φαβέλα της Βραζιλίας δημιουργήθηκε στις αρχές του 1900, μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου, όταν περίπου 20.000 στρατιώτες επέστρεψαν από
το πεδίο της μάχης και εγκαταστάθηκαν σε ένα λόφο δίπλα στο Ρίο ντε Τζανέιρο.
Επίσης με το τέλος της δουλείας, χιλιάδες μετανάστες πρώην σκλάβοι έφυγαν από τις επαρχιακές πόλεις στις οποίες ζούσαν και εγκαταστάθηκαν και εκείνοι δίπλα στις μεγαλουπόλεις. Δεν ήταν παρά το 1937 όταν οι αρχές της χώρας έδωσαν κάποια σημασία σε αυτές τις άτακτα δομημένες κοινωνίες και αυτό επειδή άρχισαν να ενοχλούνται οι κάτοικοι των «κανονικών» πόλεων.
Μέχρι τις αρχές του 1980 οι φαβέλες, εξαιτίας και της έλλειψης οποιασδήποτε κοινωνικής δομής αλλά και προστασίας είχαν μετατραπεί σε κρησφύγετα για διακινητές ναρκωτικών και όπλων κάτι που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Μετά και την ανακοίνωση για τη διεξαγωγή του Παγκοσμίου Κυπέλλου το 2007 οι διάφορες κυβερνήσεις προσπάθησαν πολλές φορές να εκκενώσουν τις φαβέλες με βίαιο τρόπο αποφασίζοντας το 2009 να χτίσουν ένα τοίχος γύρω από τη φαβέλα του Ρίο Ντε Τζανέιρο με το πρόσχημα την παρεμπόδιση της περαιτέρω επέκτασής της. Κάποιοι είπαν ότι το τοίχος έγινε μόνο και μόνο για να κρύψει την φαβέλα από τους τουρίστες που βρίσκονται ήδη στην πόλη για να παρακολουθήσουν την διοργάνωση αλλά και από όσους θα βρεθούν ξανά στο Ρίο για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2016.
Η ζωή στις φαβέλες
Και μπορεί το κράτος να έστρεψε με μεγάλη καθυστέρηση το βλέμμα του σε αυτές τις κοινότητες οι ίδιοι οι άνθρωποι όμως φρόντισαν από νωρίς να αυτοργανωθούν και να φτιάξουν τη ζωή τους όσο καλύτερα μπορούν.
Με τις βασικές δομές να είναι απλώς απούσες, οι περισσότερες φαβέλες μοιάζουν με πραγματικούς λαβυρίνθους. Η φαβέλα Μαρέ, η οποία βρίσκεται κοντά στο αεροδρόμιο του Ρίο και φιλοξενεί περίπου 130.000 κατοίκους, δεν αποτελεί εξαίρεση.
Τη φαβέλα διασχίζει λεωφόρος που αυτές τις ημέρες χρησιμοποιείται από τους επισκέπτες και τους παίκτες του Παγκόσμιου Κυπέλου. Έτσι η κυβέρνηση ξεκίνησε ακόμη μια βίαιη εκκαθάριση για να μειώσει την εγκληματικότητα στην περιοχή, πριν την έναρξη των αγώνων.
Δυο οκτάχρωνα περιγράφουν...
Ο Σαμίρ και η Σαμίρα είναι δίδυμα, οχτώ χρονών και όλη τη ζωή τους την έχουν περάσει στο Μαρέ. Όπως δήλωσαν στο προσωπικό της Αctionaid που τρέχει στην περιοχή προγράμματα για να κρατήσουν τα παιδιά στα σχολεία μακριά από συμμορίες κάνοντάς τους μαθήματα μουσικής και αθλητικές δραστηριότητες συχνά αναγκάζονται να μην πάνε στο σχολείο εξαιτίας των συμπλοκών των συμμοριών στους δρόμους της γειτονιάς τους. Η μητέρα τους δεν τα αφήνει να βγουν έξω από το σπίτι μόνα τους. Έτσι αναγκάζονται να παίζουν στην ταράτσα του κτιρίου τους.
Η αδερφή τους 13χρονη Σάρα βρίσκεται και πηγαίνει στην 7η τάξη. Στην τάξη της έχει 50 μαθητές και συχνά πηγαίνει αργά και φεύγει νωρίς γιατί οι καθηγητές δεν πηγαίνουν πάντα στο μάθημα.
Σύμφωνα με στοιχεία της Actionaid Βραζιλίας, τα σχολεία δεν είναι αρκετά για να εξυπηρετήσουν όλα τα παιδιά της φαβέλας. Το 12% των κατοίκων δεν γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση, ενώ το 71% των μαθητών, 10 με 18 ετών, έχουν μείνει πίσω στο σχολείο. Σύμφνωνα με την οργάνωση από τότε που ξεκίνησε τη δουλειά της στη συγκεκριμένη φαβέλα, ο αριθμός των ανθρώπων που κατάφεραν να μπουν στο Πανεπιστήμιο έχει αυξηθεί από λιγότερους από 600 σε 3.000.
Προφανώς λοιπόν το μόνο που χρειάζονται οι κάτοικοι αυτών των παραγκουπόλεων είναι η πρόσβαση σε βασικές κοινωνικές δομές για να μπορούν να έχουν μια αξιοπρεπή διαβίωση χωρίς να ζουν την κάθε μέρα τους με τον φόβο των συμμοριών. Ίσως μετά τις μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις που έχει αναλάβει η χώρα να στρέψει το ενδιαφέρον της και σε αυτούς. Ίσως πάλι και όχι.
Πηγή φωτογραφιών: Lianne Milton/Panos/ActionAid
Διαβάστε επίσης:
Παγκόσμιο Κύπελλο 2014: Χάος, βία και αίμα στο Σάο Πάολο (pics&vid)
Επίθεση ακτιβιστών στα γραφεία της FIFA (photos)
Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου 2014: Έξαρση της πορνείας στη Βραζιλία