Ουμπέρτο Έκο «Περί φασισμού και πολέμου»

• Newsroom HuffPost Greece

Ο Ur-Φασισμός (Αιώνιος Φασισμός) βρίσκεται ακόμη ανάμεσά μας μερικές φορές ντυμένος με πολιτικά (…) Ελευθερία και απελευθέρωση είναι ένα καθήκον που δεν έχει τέλος. Ας είναι αυτό το σύνθημά μας: “Μην ξεχνάτε”», Ουμπέρτο Έκο

Κυκλοφορεί σήμερα, Τρίτη 23 Οκτωβρίου, 20 χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση στα ελληνικά, το βιβλίο του Ιταλού στοχαστή Ουμπέρτο Έκο (1932 - 2016) με τίτλο «Περί φασισμού και πολέμου. Πέντε ηθικά κείμενα» (μετάφραση Άννα Παπασταύρου, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα).
Το βιβλίο περιλαμβάνει πέντε διαχρονικά κείμενα, στα οποία ο Ιταλός διανοούμενος διερευνά θέματα που βρίσκονται στην καρδιά του σύγχρονου κόσμου, από το δράμα του πολέμου έως τα ΜΜΕ, από τον ρατσισμό, τον ολοκληρωτισμό και τον φονταμενταλισμό έως τη μη ανεκτικότητα απέναντι στον ξένο και τον μετανάστη.

Όπως αναφέρει ο συγγραφέας στην εισαγωγή του: «Αφορούν σε αυτό που καλό θα ήταν να γίνει, σε αυτό που δεν θα έπρεπε να γίνει ή σε αυτό που δεν μπορεί, κατά κανέναν τρόπο, να γίνει».

De Agostini / Biblioteca Ambrosiana via Getty Images

Ο μικρός Έκο και οι ομιλίες του Μουσολίνι

Στο πιο προσωπικό από τα κείμενα, με τίτλο «Ο Αιώνιος Φασισμός», ο Έκο θυμάται τις ομιλίες του Μουσολίνι που σημάδεψαν την παιδική του ηλικία, αφού τις μάθαιναν στο σχολείο, και στη συνέχεια την Αντίσταση, την απελευθέρωση και τη συμφιλίωση.

Εδώ ο Έκο εξετάζει, μεταξύ άλλων, τις ιστορικές μορφές του φασισμού, μιλάει για τον «Αιώνιο Φασισμό» (Ur-Φασισμός) και αναλύει τις πιο αποτρόπαιες εκδηλώσεις του στις μέρες μας. «Ο Ur-Φασισμός, γράφει, αναπτύσσεται και αναζητεί τη συγκατάθεση, εκμεταλλευόμενος και επιδεινώνοντας τον φυσικό φόβο απέναντι στη διαφορετικότητα. Η πρώτη έκκληση ενός φασιστικού κινήματος κατευθύνεται ενάντια στους παρείσακτους. Ο Ur-Φασισμός, επομένως, είναι ρατσιστικός εξ ορισμού». Στη ρίζα του υπάρχουν ο εθνικισμός και η ξενοφοβία. «Μπορεί να επιστρέψει κρυμμένος κάτω από τα πιο αθώα ρούχα». Και καταλήγει: «Το καθήκον μας είναι να τον ξεμασκαρέψουμε και να δείξουμε με το δάκτυλο καθεμιά από τις νέες μορφές του, κάθε μέρα, σε κάθε μέρος του κόσμου».

Για το μεταναστευτικό: «Στην επόμενη χιλιετία η Ευρώπη θα είναι μια πολυφωνική ήπειρος»

Στο κείμενο με τίτλο «Οι μεταναστεύσεις, η ανεκτικότητα και το μη ανεκτό», οι αναφορές του Έκο θα μπορούσαν να έχουν διατυπωθεί και σήμερα, που τα μεταναστευτικά και προσφυγικά κύματα αποτελούν καυτό ανθρωπιστικό πρόβλημα. Αναλύοντας τη μετανάστευση και την αποδημία, ο συγγραφέας επισημαίνει ότι τελικά «το πρόβλημα δεν έγκειται πια στο να αποφασιστεί (όπως οι πολιτικοί υποκρίνονται ότι πιστεύουν) αν θα γίνουν δεκτές στο Παρίσι φοιτήτριες με τσαντόρ ή πόσα τζαμιά θα ανεγερθούν στη Ρώμη. Το πρόβλημα είναι ότι στην επόμενη χιλιετία η Ευρώπη θα είναι μια πολυφωνική ήπειρος ή, αν προτιμάτε, μια “πολύχρωμη” ήπειρος. Αν έτσι σας αρέσει, έτσι θα γίνει. Αν δεν σας αρέσει, και πάλι έτσι θα γίνει». Κι εδώ υπεισέρχεται το πρόβλημα του ρατσισμού («οι ρατσιστές θα έπρεπε να είναι (θεωρητικά) μια φυλή προς εξαφάνιση») και της μη ανεκτικότητας: «Η πιο τρομερή ανεκτικότητα είναι εκείνη των φτωχών, που είναι και τα πρώτα θύματα της διαφορετικότητας. Δεν υπάρχει ρατσισμός μεταξύ των πλουσίων. Οι πλούσιοι το πολύ πολύ να παράγουν θεωρίες του ρατσισμού, αλλά οι φτωχοί παράγουν την πρακτική της, που είναι πολύ πιο επικίνδυνη».

Συχνά με χιούμορ και άλλοτε με προφανή αγωνία, ο Έκο αναλύει τα ζητήματα, με λόγο απλό, μεστό και κατανοητό από όλους, και για το καθένα έχει να προτείνει κάτι, όπως τη διαρκή εκπαίδευση για την καταπολέμηση της μη ανεκτικότητας από την τρυφερή ηλικία, «πριν καν γραφεί σε βιβλία και πριν σχηματίσει μια πάρα πολύ σκληρή και παχιά κρούστα πάνω στη συμπεριφορά του ανθρώπου».

Από τις εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα», κατά τη νέα περίοδο της λειτουργίας τους, έχουν κυκλοφορήσει άλλα δύο βιβλία του Ουμπέρτο Έκο: «Από το Δέντρο στον Λαβύρινθο» και «Πρώτο Ελάχιστο Ημερολόγιο». Σύντομα αναμένεται να κυκλοφορήσουν επίσης δύο άλλα έργα του: «Στους ώμους των Γιγάντων» και «Τα όρια της ερμηνείας».

ASSOCIATED PRESS

Ο Ουμπέρτο Έκο (5 Ιανουαρίου 1932 - 19 Φεβρουαρίου 2016) θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους στοχαστές της εποχής μας. Υπήρξε δοκιμιογράφος, φιλόσοφος, κριτικός λογοτεχνίας, μυθιστοριογράφος, καθηγητής Σημειωτικής

στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια και πρόεδρος του Διεθνούς Κέντρου Μελετών Σημειωτικής στο Πανεπιστήμιο του Σαν Μαρίνο. Το έργο του επηρέασε καθοριστικά τη σύγχρονη ευρωπαϊκή αλλά και παγκόσμια σκέψη. Οι μελέτες και τα δοκίμιά του μεταφράστηκαν και εκδόθηκαν σε πολλές γλώσσες σε όλο τον κόσμο.