Η σκιά του Βισί και ο κορονοϊός

Τάσος Τσακίρογλου 

         «Είμαστε σε πόλεμο και ο εχθρός είναι αόρατος και άπιαστος», τόνισε έξι φορές ο Εμανουέλ Μακρόν στο διάγγελμά του στις 16 Μαρτίου, καλώντας τους συμπολίτες του να υψώσουν ένα «συμπαγές φράγμα κατά της διάδοσης του κορονοϊού». Η πολεμική φρασεολογία συνηθίζεται τελευταίως, καθώς μπορεί να πετυχαίνει έναν διπλό στόχο για τις κυβερνήσεις: αφενός να καταστέλλει την κριτική -η οποία θεωρείται άκαιρη και άκομψη εν καιρώ πολέμου- και αφετέρου να εξασφαλίζει έως ένα σημείο την αναγκαία εθνική συσπείρωση γύρω από τους χειρισμούς των κυβερνήσεων, στον βαθμό που ο «εχθρός» είναι κοινός και επικίνδυνος.

    Βέβαια, η χρήση ειδικά των όρων «άπιαστος εχθρός» και «συμπαγές φράγμα» από τον Γάλλο πρόεδρο παραπέμπει μάλλον στο ανεπούλωτο τραύμα του καθεστώτος Βισί και της συνεργασίας με τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής, το οποίο από καιρού εις καιρόν στοιχειώνει τη γαλλική πολιτική.

Πριν από λίγες ημέρες, στις 9 Μαΐου, γιορτάσαμε την ήττα του ναζισμού και τη συνθηκολόγηση των χιτλερικών στον επελαύνοντα Κόκκινο Στρατό. Ηταν το τέλος μιας τραγικής περιπέτειας εναντίον ενός θεωρητικά «άπιαστου» εχθρού, ο οποίος συνδύαζε στην εποχή του τον φανατισμό, τον αμοραλισμό, τον ρατσισμό, την υψηλή στρατιωτική τεχνολογία και μια ανθούσα βιομηχανία που έθεσε στην υπηρεσία της εξόντωσης εκατομμυρίων ανθρώπων.

    Η χρήση, λοιπόν, πολεμικής ορολογίας για μια υγειονομική κατά βάση κρίση φέρνει αναπόφευκτα στον νου το δόγμα ότι «η ειρήνη είναι η συνέχιση του πολέμου με άλλα μέσα». Στους πληθυσμούς διαχέεται ο φόβος για το μέλλον, η ανασφάλεια για το παρόν και η νοσταλγία για το ανέφελο παρελθόν. Ετσι γίνεται πιο εύκολη η αδρανοποίησή τους και η επιβολή καταστάσεων «έκτακτης ανάγκης», κατά τη διάρκεια των οποίων αφαιρούνται «χειρουργικά» -δήθεν προσωρινά- δικαιώματα και κατακτήσεις δεκαετιών.

    Η δήμευση και η απαλλοτρίωση όλων αυτών κατά τη διάρκεια του ναζισμού έγινε με βίαιο και αιματηρό τρόπο. «Χωρίς αναισθητικό» και, κυρίως, μπροστά στα απαθή βλέμματα ενός ολόκληρου λαού που σιωπηρά ανεχόταν ή επιβράβευε την εν εξελίξει κτηνωδία. Πλέον οι σημαντικότεροι ιστορικοί συμφωνούν ότι η «συνενοχή» σημαντικού μέρους του γερμανικού πληθυσμού ήταν ένα κομβικό στοιχείο για την επιβίωση του χιτλερικού καθεστώτος για δώδεκα ολόκληρα χρόνια, βυθίζοντας στον τρόμο και το αίμα ολόκληρη την ανθρωπότητα.

    Σήμερα οι «πολεμικές» επιχειρήσεις κατά του κορονοϊού αλλάζουν τη ζωή μας επί τα χείρω χωρίς να ανοίγει μύτη. Χωρίς (ουσιαστικές) αντιστάσεις και με τη συνενοχή των παγκόσμιων πληθυσμών που «μένουν σπίτι» κυριολεκτικά και μεταφορικά. Ιδιωτεύουν, τη στιγμή ακριβώς που βρίσκεται σε εξέλιξη το «μεγάλο ριφιφί». Μας κλέβουν την ιδιωτικότητα και τα εργασιακά μας δικαιώματα, ενώ υποθηκεύουν ακόμα περισσότερο το ήδη υποθηκευμένο μέλλον μας.

     Σήμερα πολλοί είναι αυτοί που θέλοντας να ξαναγράψουν την Ιστορία επιχειρούν να εξωραΐσουν εκείνη την εποχή και να μας πείσουν ότι ο εθνικισμός, ο ρατσισμός και ο φασισμός αποτελούν κάποια εναλλακτική. Να δημιουργήσουν και πάλι αποδιοπομπαίους τράγους στο πρόσωπο των προσφύγων και να τους στιγματίσουν με διάφορους τρόπους.

Η μήτρα της σημερινής πανδημίας είναι η ίδια με εκείνη που γεννά διαχωρισμούς, περιχαρακώσεις και πολέμους και αλέθει ανθρώπινες ζωές και συνειδήσεις. Η οικονομία της αγοράς και τα αρπακτικά της αποτελούν τον σκληρό πυρήνα της ασθένειας που κατατρώει τον πλανήτη και την ανθρωπότητα.