Είσαι το προϊόν

Κώστας Ζαφειρόπουλος

      Είναι ήδη οξύμωρο να βλέπεις στο Νέτφλιξ, το οποίο κινείται απολύτως αλγοριθμικά ως προς τις επιλογές που «ελεύθερα» μας δίνει, ένα δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ για το πώς οι παγκόσμιες εταιρείες τεχνολογίας και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μας χειραγωγούν και θησαυρίζουν επηρεάζοντας τη συμπεριφορά 2 δισ. ανθρώπων. Ο λόγος για το δημοφιλές «Τhe Social Dilemma», για το οποίο ο Guardian έγραψε πως μοιάζει με ένα «ξυπνητήρι υπενθύμισης σε ένα κόσμο εθισμένο στην ντοπαμίνη».

   Οπως αναφέρει ο γκουρού των οπτικοποιημένων δεδομένων Εντουαρντ Ταφτ, «υπάρχουν μόνο δύο βιομηχανίες που αποκαλούν τους πελάτες τους χρήστες: αυτή των ναρκωτικών και αυτή των εταιρειών λογισμικού». Ισως δεν έχει άδικο. Η κριτική που ασκείται εναντίον της ταινίας είναι είτε πως δεν μας λέει τίποτα καινούριο είτε πως υπεραπλουστεύει και ηθικολογεί.

   Κι όμως αξίζει τον χρόνο σας, ακόμα και αν (νομίζετε πως) δεν είστε εθισμένοι στα έξυπνα κινητά σας, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στην υπερκατανάλωση πληροφορίας ή δεν πάσχετε από το σύνδρομο FOMO (fear of missing out). «Αν δεν πληρώνεις το προϊόν, τότε είσαι το προϊόν» αναφέρεται εμφατικά στο ντοκιμαντέρ, θέση που έχει ενοχλήσει σφόδρα νεόκοπους επιχειρηματίες, που υποστηρίζουν πως ζούμε μια εποχή... «εκδημοκρατισμού της διαφήμισης» και πως «τα media πάντα έτσι λειτουργούσαν για σχεδόν ένα αιώνα».

   Η θέση αυτή καταρρίπτεται φυσικά σε πλήθος πρόσφατων ακαδημαϊκών ερευνών. «Η σταδιακή και ανεπαίσθητη αλλαγή στη συμπεριφορά και την αντίληψη ανθρώπων είναι το προϊόν. Το μοναδικό προϊόν. Αφού μόνο απ’ αυτό μπορούν να βγάλουν λεφτά. Αλλάζοντας τι κάνεις, πώς σκέφτεσαι, ποιος είσαι» αναφέρεται στο ντοκιμαντέρ, στο οποίο αποκαλύπτεται πώς σκέφτονται μερικά από τα πιο επιδραστικά μυαλά της Σίλικον Βάλεϊ, τα οποία αισθάνονται πλέον εγκλωβισμένα στο «τέρας» -με τις αρκετές θετικές όψεις- που οι ίδιοι έχουν συν-δημιουργήσει.