Στέργιος Ζιαμπάκας, Τάσος Σαραντής, Άρης Χατζηγεωργίου«Εκεί όπου απέτυχε το Δημόσιο πληρώνοντας αρκετά, θα πετύχουν οι επιχειρήσεις εισπράττοντας περισσότερα». Θα μπορούσε να είναι το κεντρικό μότο πάνω από το γραφείο κάθε νεοφιλελεύθερης ψυχής που έχει αναλάβει να διαχειριστεί τις τύχες της Ελλάδας. Τι συμβαίνει όμως όταν τέτοια γραφεία καλούνται να ασχοληθούν με θέματα «ταπεινά» όπως τα σκουπίδια;
Η «Εφ.Συν.» ανοίγει σήμερα τον φάκελο της διαχείρισης των απορριμμάτων, πιάνοντάς τον από τη, θεωρητικώς, λιγότερο δύσοσμη άκρη του, την ανακύκλωση. Μια έννοια η οποία ήρθε από την Εσπερία τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες να λειτουργήσει ως αντίβαρο στις χωματερές τής σήψης, αναγεννώντας χρήσιμα υλικά που ο άκρατος καταναλωτισμός μετέτρεπε σε απόβλητα. Για να αποδειχθεί ότι η ελληνική Πολιτεία όχι μόνο δεν κατάφερε να χτίσει αποδοτικά πάνω στην ιδέα, αλλά επέτρεψε να σηκωθούν «αυθαίρετα» που απορρόφησαν κονδύλια χωρίς να φέρουν αποτέλεσμα.
Στη διαχείριση των απορριμμάτων, σχεδιάζεται αυτήν τη στιγμή ένας πακτωλός επενδύσεων που ξεπερνά τα 2 δισεκατομμύρια ευρώ για μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων και εργοστάσια καύσης. Διαχειριστές του συστήματος που στήνεται θα είναι οι κατασκευαστές των μονάδων μαζί με εταιρείες διαχείρισης και διεθνή funds. Θα αξιοποιήσουν δημόσιους πόρους, ευρωπαϊκά κονδύλια, το Ταμείο Ανάκαμψης και κεφάλαια από μόχλευση. Πώς όμως θα δώσει τη λύση η Αγορά, όταν η ίδια απέτυχε στην ανακύκλωση και μάλιστα στο πιο οικείο κομμάτι υλικών, δηλαδή τα υλικά συσκευασίας;
Η δεκάχρονη διαμάχη ανάμεσα στα δύο συστήματα που δραστηριοποιούνται εκεί, τους «μπλε κάδους» (ΕΕΑΑ) και τα «σπιτάκια ανακύκλωσης» (Α.Α.), έφτασε στο σημείο να προκαλέσει εμφύλιο μέσα στην κυβέρνηση Μητσοτάκη, ενώ οι δύο κυρίως εμπλεκόμενοι υπουργοί, Τ. Θεοδωρικάκος και Κ. Χατζηδάκης, υπέστησαν βαριές συνέπειες στον πρόσφατο ανασχηματισμό. Αν ξέσπασε τέτοιος καβγάς για μια αγορά των 25 εκατομμυρίων ευρώ, τι θα συμβεί με εκείνη των 2 δισ.;
Η ιστορία της ανακύκλωσης και ο ρόλος της αυτοδιοίκησης
Μπορεί η ανακύκλωση να είναι προϊόν της μοντέρνας εποχής, αλλά στηρίζεται σε πρακτικές του παρελθόντος. Στα παλιά νοικοκυριά, τα αποφάγια κατέληγαν στα ζώα. Η κοπριά των ζώων γινόταν λίπασμα για την παραγωγή τροφής. Από τα ρούχα τού ενός ράβονταν αποφόρια για τους άλλους πριν όλα καταλήξουν σε κουρελούδες για το πάτωμα και τους υγρούς τοίχους. «Κυκλική οικονομία» χωρίς τέλη και πιστοποιήσεις.
Μια από τις βασικές διαφορές σήμερα προκαλείται από τα ποτάμια των συσκευασιών κάθε μορφής (σακούλες, δοχεία, τενεκέδες, χαρτόνια, μπουκάλια, κουτιά κ.λπ.) που τυλίγουν κάθε προϊόν. Αλλη μία αφορά τη σμίκρυνση του νοικοκυριού, που δεν επιτρέπει οικόσιτα ζώα πέραν εκείνων που συνήθως τρέφονται επίσης από συσκευασμένες τροφές. Αποτέλεσμα; Τουλάχιστον 40% των οικιακών αποβλήτων είναι οργανικής μορφής (κουζίνα-κήπος) και ακόμη 25%-30% οι συσκευασίες των προϊόντων.
Η ζωή από μόνη της παράγει ρύπανση, αλλά όταν τα κοινωνικά πρότυπα χαλάρωσαν και το φυσικό περιβάλλον άρχισε να κινδυνεύει, οι αγορές και τα κράτη αποφάσισαν να οργανωθούν πάνω σε μια αρχή τριών λέξεων: «Ο ρυπαίνων πληρώνει». Ακολούθησαν φυσικά τα ερωτήματα: Ποιος ρυπαίνει, αυτός που αγοράζει ένα κουτί αναψυκτικού ή το εργοστάσιο που το παράγει; Και ποιος θα αναλάβει να μαζέψει τις «πληρωμές» για να οργανώσει συστήματα που θα ανακυκλώνουν τα υλικά;
Στο πρώτο ερώτημα την απάντηση έδωσε η αγορά. Θα πληρώνει το εργοστάσιο, αφού προσθέσει το κόστος ανακύκλωσης στον καταναλωτή. Στο δεύτερο, η μάχη δόθηκε ανάμεσα στην ίδια την αγορά και το Δημόσιο, δηλαδή τους δήμους που ως τότε ήταν αποκλειστικοί διαχειριστές των σκουπιδιών.
Τη λύση έδωσε με τον χαρακτηριστικό του τρόπο το «εκσυγχρονιστικό ΠΑΣΟΚ» της προολυμπιακής περιόδου. Το μακρινό 2003, η τότε υπουργός ΠΕΧΩΔΕ Βάσω Παπανδρέου έδωσε την άδεια για το πρώτο σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης, την Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης, που έγινε γνωστή κυρίως από τους μπλε κάδους. Η αγορά πήρε το πάνω χέρι και το κράτος υποτίθεται πως θα ασκούσε τον έλεγχο, αλλά πέρασαν πολλά χρόνια μέχρι να οργανωθεί στοιχειωδώς η αρμόδια αρχή, ο σημερινός ΕΟΑΝ (Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης), που μόλις το 2017 απέκτησε αρμοδιότητα να ελέγχει εάν τα συστήματα (όπως η ΕΕΑΑ) λειτουργούν αποδοτικά.
Για να χρυσωθεί το χάπι, η αυτοδιοίκηση, μέσω της Κεντρικής Ενωσης Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ), μπήκε ως μέτοχος με ποσοστό 35% στην ΕΕΑΑ. Στο 65% της ΕΕΑΑ συμμετείχαν μεγάλες επιχειρήσεις που παράγουν συσκευασμένα προϊόντα σε τεράστιες ποσότητες, όπως η Coca-Cola 3E. Μέσα στο «γλέντι» του 2004, το μέλλον έμοιαζε ρόδινο, αν και ο Δήμος Αθηναίων με δήμαρχο την Ντόρα Μπακογιάννη απέκτησε μπλε κάδους πολύ αργότερα από άλλους μικρότερους.
Οταν τα σύννεφα φάνηκαν στον ορίζοντα, τα προβλήματα άρχισαν να βγαίνουν στη φόρα. Ενα από αυτά αφορά τα «εμπορικά μυστικά»... Η ΕΕΑΑ έχει μετόχους, αλλά η λειτουργία της εξαρτάται από εκατοντάδες επιχειρήσεις που παράγουν συσκευασίες και πρέπει να συμβληθούν μαζί τους (είπαμε, «ο ρυπαίνων πληρώνει»). Από τις συνδρομές τους συγκεντρώνονται κεφάλαια για να αγοραστούν μπλε κάδοι, οχήματα μεταφοράς και να οργανωθούν Κέντρα Διαλογής (ΚΔΑΥ) των υλικών. Οπως είναι φυσικό, κάθε συμβαλλόμενος πληρώνει ανάλογα με τα προϊόντα που παράγει. Υποχρεώνεται, λοιπόν, να αποκαλύψει στο σύστημα και «ευαίσθητα εμπορικά δεδομένα» που ώς τότε έμεναν επτασφράγιστα.
Το αποτέλεσμα ήταν πολλές επιχειρήσεις να μη συμβάλλονται, όχι γιατί τους βάραινε μια ετήσια συνδρομή στην ΕΕΑΑ των 5.000-10.000 ευρώ αλλά γιατί δεν ήθελαν να αποκαλύψουν τα μυστικά της παραγωγής τους σε επιχειρήσεις που θεωρούσαν ανταγωνιστικές (ενδεχομένως και στην Εφορία). Ακόμη και σήμερα η ΕΕΑΑ διαμαρτύρεται διότι το 40% όσων παράγουν συσκευασίες δεν της πληρώνουν εισφορές και το κράτος δεν κάνει τίποτε γι’ αυτό. Με άλλα λόγια, σχεδόν τα μισά από τα προϊόντα που πετάμε στους σχεδόν 200.000 μπλε κάδους δεν παράγονται από συμβεβλημένους παραγωγούς με την ΕΕΑΑ. Αυτό, βέβαια, δεν είναι το μόνο παράδοξο:
ΣΤΟΧΟΙ: Ακόμη και σήμερα, τα υλικά που ανακυκλώνονται υπολογίζονται «κατ’ εκτίμηση» με βάση παραδοχές και όχι με πραγματικά δεδομένα ζύγισης. Η Ευρωπαϊκή Ενωση βάζει στόχους που συνεχώς ανεβαίνουν (55% των υλικών το 2025, 60% το 2030, 65% το 2035), αφού επιδοτεί έργα ανακύκλωσης. Αλλοτε δέχεται ότι η Ελλάδα τούς πετυχαίνει έστω κατ’ εκτίμηση και άλλοτε, όπως το 2018, στέλνει «Εγκαιρη προειδοποίηση», απειλώντας με βαριά πρόστιμα.
ΕΜΑΚ: Πριν το ελληνικό κράτος δώσει εγκρίσεις για να οργανωθούν συστήματα ανακύκλωσης για διάφορα υλικά πέραν των συσκευασιών (μπαταρίες, ηλεκτρικές συσκευές, ηλεκτρονικά, ελαστικά αυτοκινήτων, λιπαντικά, μπάζα κ.λπ.), έχει κλείσει το μάτι στους αγαπημένους εργολάβους, αναθέτοντας το 1997 την κατασκευή ενός τεράστιου εργοστασίου ανακύκλωσης (ΕΜΑΚ) μέσα στη χωματερή των Ανω Λιοσίων. Ενώ, δηλαδή, η κατεύθυνση είναι τα υλικά να ξεχωρίζουν «στην πηγή», το εργοστάσιο ΕΜΑΚ λειτουργεί από το 2010 και στέλνει το μήνυμα ότι ανακύκλωση μπορεί να γίνει μέσα από τα ανακατεμένα σκουπίδια... Το αποτέλεσμα είναι να παράγεται προϊόν που κατά το μεγαλύτερο ποσοστό θάβεται στη διπλανή χωματερή.
ΒΕΑΣ: Η ανακύκλωση βασίζεται σε αλλεπάλληλες πιστοποιήσεις ότι πράγματι το κάθε σύστημα συλλέγει κάποια υλικά με διάφορους τρόπους (κάδους όπως οι μπλε, κώδωνες για γυαλί και χαρτί κ.λπ.), πράγματι τα επεξεργάζεται, πράγματι τα επαναφέρει στην αγορά αναγεννημένα. Με αυτόν τον τρόπο, η ΕΕΑΑ καταφέρνει να πιστοποιεί ότι πετυχαίνει τους στόχους έως και 200%, αν και πάνω από τα μισά υλικά που ανακυκλώνει δεν είναι συσκευασίες προϊόντων αλλά ΒΕΑΣ, δηλαδή βιομηχανικές συσκευασίες, όπως οι ξύλινες παλέτες, τα τεράστια χαρτόνια και τα χιλιάδες χιλιόμετρα νάιλον που τυλίγουν προϊόντα στις μεγάλες αποθήκες. Βιομηχανικές συσκευασίες υπολογίζουν –και μάλιστα σε ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό 70%-80%– και τα «σπιτάκια» της Ανταποδοτικής για να πουν ότι επιτυγχάνουν στόχους.
ΓΥΡΟΛΟΓΟΙ: Ενα από τα μεγάλα παράπονα της ΕΕΑΑ είναι ότι οι μπλε κάδοι πέφτουν θύματα γυρολόγων που αφαιρούν χρήσιμα υλικά, κυρίως αλουμίνιο και χαρτόνια. Ομως, η ίδια παραδέχεται ότι τα χαρτόνια που από τους γυρολόγους καταλήγουν σε εμπόρους παλαιού χάρτου πιστοποιούνται τελικά ως ΒΕΑΣ, οπότε προσμετρώνται στα αποτελέσματά της.
ΟΡΓΑΝΙΚΑ: Ακόμη και σήμερα, το μεγαλύτερο «κλάσμα» των οικιακών απορριμμάτων, δηλαδή τα οργανικά που παράγει η κουζίνα και ο κήπος (όσων σπιτιών διαθέτουν), μένει στα αζήτητα. Είναι το πιο δύστροπο κομμάτι των σκουπιδιών καθώς μυρίζει και λερώνει, αχρηστεύοντας τα υπόλοιπα υλικά. Είναι όμως και εκείνο που μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε χρήσιμο εδαφοβελτιωτικό – ακόμη και καύσιμο. Ομως ελάχιστοι δήμοι καταφέρνουν να το συγκεντρώσουν χωριστά και το κράτος δεν ασχολήθηκε συστηματικά. Ισως περιμένουν τον επενδυτή που θα το κάψει.
ΓΥΑΛΙ: Ενα άλλο υλικό που συνεχίζει να χάνεται σε μεγάλες ποσότητες είναι το γυαλί. Η ΕΕΑΑ έχει τοποθετήσει χιλιάδες μπλε κώδωνες, αλλά δεν πετυχαίνει τον στόχο. Ισως να παίζει ρόλο το γεγονός ότι η εισφορά που πληρώνουν οι εταιρείες με γυάλινες συσκευασίες αντιστοιχεί στο 20-25% του κόστους για τη συλλογή και ανακύκλωσή του.
ΔΥΣΦΟΡΙΑ: Η αγορά που ανέλαβε την ανακύκλωση απεδείχθη ότι δυσφορεί να πληρώνει τις εισφορές της στα συστήματα ανακύκλωσης (όπως κάνει και με τον ΦΠΑ), αν και είναι χρήματα που έχει ήδη εισπράξει από τους καταναλωτές. Το αποτέλεσμα είναι τα περισσότερα από τα συστήματα να υπολειτουργούν. Οι επενδύσεις δεν προχωρούν και η ΕΕΑΑ συνεχίζει να μιλά για τους μπλε κάδους, ενώ θα έπρεπε εδώ και καιρό να οργανώνει συστήματα χωριστής συλλογής, όπως κάνει με το γυαλί.
Αλλος αποτυγχάνει, άλλος πληρώνει
Τα παράδοξα της ανακύκλωσης και η αδυναμία του δημόσιου συστήματος να επιβάλει κανόνες έχουν οδηγήσει την Ελλάδα να θάβει τα σκουπίδια της στο χώμα σε ποσοστό που αγγίζει ακόμη και το 90%. Στο δεδομένο αυτό πατούν οι κυβερνητικοί σχεδιασμοί, σύμφωνα με τους οποίους προωθούνται έργα ΣΔΙΤ (Σύμπραξη Δημόσιου-Ιδιωτικού Τομέα) συνολικού ύψους άνω των 2 δισ. ευρώ για Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ) και εργοστάσια καύσης των προϊόντων που θα παράγονται εκεί.
Οι διαμάχες που ώς τώρα είδαμε ανάμεσα σε κατασκευαστικές επιχειρήσεις για τα συνήθη δημόσια έργα ή τις εμπορικές για την επικράτηση των προϊόντων τους μάλλον θα μοιάζουν παιδικά παιχνίδια σε σχέση με το ποιος θα αναλάβει αυτό το «πακέτο». Οποιος επικρατήσει δεν θα εξασφαλίσει μόνον εργολαβίες αλλά και εγγυημένα έσοδα από τους δήμους, που θα πληρώνουν για να παραδίδουν τα σκουπίδια σε βάθος χρόνου. Επίσης, άλλα έσοδα από την πώληση όσων υλικών ανακυκλώνονται και ακόμη περισσότερα από την πώληση της ενέργειας που θα παράγεται. Επιπρόσθετα, θα ελέγχει μια λειτουργία κρίσιμη για την ομαλή καθημερινότητα εκατομμυρίων ανθρώπων και τη δημόσια υγεία.
Στα όσα έργα έχουν γίνει ώς σήμερα σχετικά με τα σκουπίδια (Φυλή, Δυτική Μακεδονία, Ηπειρο) ρόλο εξασφάλισαν οι εταιρείες ΑΚΤΩΡ (άλλοτε όμιλος Μπόμπολα, σήμερα ΕΛΛΑΚΤΩΡ) και ΤΕΡΝΑ. Στην ΤΕΡΝΑ διαθέτει ήδη σημαντικό μερίδιο ολλανδικό fund που διεκδικεί ρόλο και στην ΕΛΛΑΚΤΩΡ.
Πολλά θα κριθούν από το νομοσχέδιο για την ανακύκλωση που ετοίμαζε να φέρει στη Βουλή τον Ιανουάριο ο Κωστής Χατζηδάκης πριν φύγει από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Υπενθυμίζεται ότι ο κ. Χατζηδάκης ανέθετε στο υπουργείο και στον εαυτό του ρόλο απόλυτου κυρίαρχου σχετικά με το πού και πώς θα κατασκευαστούν οι τέσσερις μονάδες καύσης των απορριμμάτων.
Η διαμάχη με τον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης για τα «σπιτάκια»
Τα «σπιτάκια» της Ανταποδοτικής Ανακύκλωσης αρχίζουν να κάνουν την εμφάνισή τους γύρω στο 2008 στις πλατείες των μεγάλων πόλεων ως καινοτομία. Τα υλικά συλλέγονται χωριστά και αυτός που τα φέρνει παίρνει και κάποιο κουπόνι με συμβολικό αντίτιμο. Η Α.Α. ακολουθεί επιθετική πολιτική και ζητά λιγότερες εισφορές από τους παραγωγούς που ήταν συμβεβλημένοι με την ΕΕΑΑ.
Η υπόγεια διαμάχη δεν αργεί να βγει στην επιφάνεια με διάφορα δημοσιεύματα. Αλλωστε, πίσω από τα συστήματα υπάρχουν εταιρείες που δίνουν διαφημίσεις... Τα «σπιτάκια» αρχίζουν να ξηλώνονται από τις πλατείες, άλλοτε ξαναστήνονται ή αναζητούν τόπο σε χώρους συνάθροισης κοινού, χωρίς ποτέ να εξασφαλίσουν μια μαζικότητα.
Οταν ο ΕΟΑΝ αποκτά αρμοδιότητες να αφαιρεί άδειες από συστήματα το 2017, προσπαθεί να το κάνει με την Α.Α. πριν από τις εκλογές του 2019, χωρίς επιτυχία. Λίγους μήνες μετά, εμφανίζεται ο τότε υπουργός Εσωτερικών Τάκης Θεοδωρικάκος, υποσχόμενος να γεμίσει τη χώρα με σπιτάκια για να προχωρήσει η ανακύκλωση.
Ο ΕΟΑΝ συνεχίζει να θέλει να ελέγξει την Α.Α. και τότε νέα δημοσιεύματα εμφανίζονται σε συμπολιτευόμενα μέσα που χτυπούν ανελέητα τον υπουργό Περιβάλλοντος Κ. Χατζηδάκη και συγκεκριμένους υπαλλήλους του Οργανισμού, ενώ σε άλλες σελίδες εκθειάζουν τον Τ. Θεοδωρικάκο. Υπό την πίεση και των οικολογικών οργανώσεων που στέλνουν επιστολή διαμαρτυρίας στον πρωθυπουργό, το Δ.Σ. του ΕΟΑΝ προγραμματίζεται να συνεδριάσει στις 4/1/2021 για να απορρίψει το Επιχειρησιακό Σχέδιο της Ανταποδοτικής.
Στην εισήγησή τους, οι υπηρεσίες του ΕΟΑΝ διαπιστώνουν μεταξύ άλλων ότι η Α.Α. δεν κατάφερε να πετύχει στόχους από το 2008, η διαχείριση γίνεται από υπεργολάβο (την ίδια εταιρεία που προκρίνεται να αναλάβει προμήθειες έως 70 εκατ. ευρώ από την Περιφέρεια Αττικής), λειτουργεί με δανεισμό που φτάνει το 1561% των εσόδων και ενεχυριάζει μελλοντικά έσοδα.
Η συνεδρίαση όμως δεν πραγματοποιείται. Εχει προηγηθεί αφενός ο ανασχηματισμός με έξοδο Θεοδωρικάκου από την κυβέρνηση και απομάκρυνση Χατζηδάκη σε άλλο υπουργείο, αφετέρου εξώδικο του γνωστού ποινικολόγου Αλέξη Κούγια που ζητά αναβολή, χαρακτηρίζοντας τον ΕΟΑΝ «εγκληματική οργάνωση».
ΜΕΤΟΧΟΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ
ΕΕΑΑ: COCA-COLA-3Ε, COLGATE PALMOLIVE, CHIPITA, CROWN HELLAS CAN, ION, NESTLE ΕΛΛΑΣ, PEPSICO-HBH, VIVARTIA ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ, ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΖΥΘΟΠΟΙΙΑ, ΕΛΑΪΣ-UNILEVER, ΕΛΒΑΛ ΧΑΛΚΟΡ, ΜΕΒΓΑΛ, ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ, ΠΡΟΚΤΕΡ & ΓΚΑΜΠΛ, ΤΕΤΡΑ ΠΑΚ, ΒΑ ΥΑΛΟΥΡΓΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ, ΦΑΓΕ, ΦΡΗΣΛΑΝΤΚΑΜΠΙΝΑ ΕΛΛΑΣ, ΨΥΓΕΙΑ ΘΕΟΔ. ΚΛΙΑΦΑ (όπως αναφέρονται στο επίσημο σάιτ herrco.gr)
AΝΤΑΠΟΔΟΤΙΚΗ: ΧΗΤΟΣ 9,83%, JUMBO 8,33%, ALFA ALFA ENERGY 26,4%, ROLCO ΒΙΑΝΙΛ 11,5%, ΛΑΚΩΝΙΚΗ ΤΡΟΦΙΜΩΝ 8,92%, ΣΟΥΡΩΤΗ 20,17%, QUEST ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ Α.Ε. 14,85% (στο παλιό σάιτ του υπουργείου Περιβάλλοντος και με ημερομηνία Οκτώβριος 2009 αναφέρονται ως μέτοχοι οι Δήμοι Αθηναίων, Θεσσαλονίκης, Πειραιά, Πατραίων και Ηρακλείου και οι εταιρείες ΚΑΡΦΟΥΡ ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ, INFOQUEST, ΣΟΥΡΩΤΗ, ΑΤΛΑΝΤΙΚ και ALFA ALFA ENERGY)
ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΔΟΥΛΕΥΕΙ Η ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ
Ασυδοσία, αδιαφορία και αδιαφάνεια στον ίδιο... κάδο
Ασυδοσία σε συστήματα που έχουν αναλάβει την ανακύκλωση, αδιαφορία από πλευράς δήμων και έλλειψη ελέγχου από πλευράς κράτους, αδιαφάνεια και διασπάθιση πόρων απαριθμούν ως βασικά αίτια αποτυχίας ο Αχιλλέας Πληθάρας, υπεύθυνος προγραμμάτων πρόληψης αποβλήτων της WWF Ελλάς, και η Αντιγόνη Δαλαμάγκα, διευθύντρια της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης
- Αχιλλέας Πληθάρας
● Κανείς δεν γνωρίζει αν καλύπτεται το πλήρες κόστος, μια και δεν υπάρχουν αναλογιστικές μελέτες που να το πιστοποιούν. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι τα αποτελέσματα στην ανακύκλωση είναι πενιχρά, πράγμα που υποδηλώνει ότι τα συστήματα δεν προβαίνουν στις απαραίτητες επενδύσεις για τη βελτίωση της ανακύκλωσης.
● Οι παραγωγοί συσκευασιών στην Ελλάδα πληρώνουν πολύ λιγότερες εισφορές σε σχέση με άλλες χώρες στην Ε.Ε. Για την πλαστική συσκευασία, η εισφορά ήταν επί χρόνια 66 ευρώ ο τόνος και σήμερα είναι 70,5 ευρώ, πέντε με δέκα φορές πιο κάτω από άλλες χώρες.
● Τα συστήματα ανακύκλωσης πετυχαίνουν όταν γίνεται η διαλογή στην πηγή με χωριστά ρεύματα και όταν γίνεται συλλογή πόρτα πόρτα. Εδώ έχουμε μόνο τον μπλε κάδο και τα υπολειτουργούντα σπιτάκια ανακύκλωσης.
● Η Πολιτεία δεν μπορεί να επιβληθεί στα συστήματα ανακύκλωσης, τα οποία σε μεγάλο βαθμό λειτουργούν με τον δικό τους ρυθμό και τη δική τους ατζέντα. Οι όροι δεν τηρούνται σε μεγάλο βαθμό και δεν επιβάλλονται ποινές. Τελευταίο παράδειγμα, η ΕΕΑΑ που δεν προχώρησε έως τέλος του 2020, ως όφειλε, σε αύξηση εισφορών, μεθοδολογία για εκτίμηση ανακύκλωσης ανά ΟΤΑ και διαφοροποίηση εισφορών (eco modulation) ανάλογα με την ανακυκλωσιμότητα των συσκευασιών.
● Οι δήμοι αδιαφορούν ή κάνουν πολύ κακή δουλειά στις περισσότερες των περιπτώσεων. Κανένας δήμος δεν πετυχαίνει υψηλά νούμερα ανακύκλωσης, με εξαίρεση μεμονωμένες περιπτώσεις, όπως ο Δήμος Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης ή οι Λειψοί. Ελάχιστοι δήμοι έχουν εφαρμόσει τη συλλογή πόρτα πόρτα, κανένας το «Πληρώνω όσο πετάω». Τέλος ταφής δεν εφαρμόζεται αν και θεσμοθετήθηκε το 2012 και, άρα, δεν υπάρχει κίνητρο για σωστή ανακύκλωση, ενώ πράσινα σημεία δεν λειτουργούν ακόμη.
● Πολλές συσκευασίες, ιδίως πλαστικές, ανακυκλώνονται μόνο κατ’ όνομα και όχι στην πράξη. Οι τιμές στην αγορά ανακύκλωσης έχουν κατρακυλήσει μετά το κλείσιμο της αγοράς της Κίνας και την πτώση της τιμής πετρελαίου. Δεν ξέρουμε πού πάνε εξαγωγές. Ξεσπούν πυρκαγιές σε μονάδες ανακύκλωσης γιατί λειτουργούν σαν ρακοσυλλέκτες και όχι ως σύγχρονες μονάδες.
● Υπάρχει έλλειψη ενημέρωσης των πολιτών, που δεν γνωρίζουν τι ανακυκλώνεται και τι όχι. Απαιτούνται καμπάνιες και χρηστικοί οδηγοί. Το WWF ετοίμασε έναν οδηγό ανακύκλωσης πλαστικών, κάτι που όμως θα έπρεπε να έχει συμβεί χρόνια πριν, είτε από τα συστήματα διευρυμένης ευθύνης είτε από δήμους
- Αντιγόνη Δαλαμάγκα
● Εδώ και πολλά χρόνια έπρεπε να είχε γίνει χωριστή διαλογή των οργανικών απορριμμάτων ,ώστε να μην καταλήγουν στις χωματερές ή ενδεχομένως και στον κάδο ανακύκλωσης, αλλά να πηγαίνουν για κομποστοποίηση ή αναερόβια χώνευση.
● Υπήρχε στόχος να γίνεται διαλογή στην πηγή των οργανικών 40%, σύμφωνα με το ΕΣΠΑ. Πετύχαμε κάτω του 1%. Αν βάλουμε και την οικιακή κομποστοποίηση, μπορεί να έφτασε το 3%, σύμφωνα με δικές μας εκτιμήσεις. Σήμερα γίνονται κάποια πράγματα, έχει αρχίσει η Περιφέρεια να μοιράζει κάδους και τίθεται ζήτημα αγοράς από την εστίαση του δικού της κάδου.
● Θα έπρεπε να υπήρχαν κίνητρα και αντικίνητρα προς τους δήμους. Για παράδειγμα, το «Πληρώνω όσο πετάω». Στην Ευρώπη λειτουργούν τέτοια προγράμματα και ο δημότης πληρώνει τα δημοτικά τέλη με βάση το τι πετάει ως τελικό αληθινό απόβλητο. Στην Ελλάδα υπήρχαν νομικά εμπόδια για να γίνει αυτό για πολλά χρόνια.
● Για την πρόληψη υπάρχουν δύο σκέλη. Αφορούν τι προγράμματα ενδεχομένως τρέχουν οι δήμοι και πώς συμμετέχουν οι πολίτες, αλλά έχει να κάνει και με το πώς σχεδιάζουν τα προϊόντα οι παραγωγοί. Για παράδειγμα, στα ηλεκτρικά/ηλεκτρονικά, μετράει το πόσο επισκευάσιμο είναι ένα προϊόν, αν μπορούμε να βρούμε στην αγορά ανταλλακτικά και σε ποια τιμή, από πόσα υλικά είναι κατασκευασμένο. Εχει φτιαχτεί για να χαλάσει σε 5 χρόνια ή παραπάνω, τι λογισμικό το υποστηρίζει και μέχρι πότε, είναι μίας χρήσης ή επαναχρησιμοποιούμενο;
● Ενα άλλο θέμα είναι τα προϊόντα μιας χρήσης. Είδαμε ότι με την πλαστική σακούλα υπήρξαν κίνητρα και αντικίνητρα με το τέλος που επιβλήθηκε. Βλέπουμε ότι έγιναν κάποια πράγματα, αλλά από την άλλη αυξήθηκαν οι εξαιρέσεις με κάποιες πλαστικές σακούλες όπου δεν επιβλήθηκαν τέλη. Ως οικολογικές οργανώσεις θεωρούμε ότι θα πρέπει να μιλάμε πια για χρονοδιάγραμμα κατάργησης της πλαστικής σακούλας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου