ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ SOS!!!ΑΣ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΘΟΥΜΕ ΤΩΡΑ!!!«Εχουμε χρέος να κάνουμε αυτό που μπορούμε»

Ζοέλ Γκιό: «Αυτό που πρέπει να γίνει άμεσα είναι να περιοριστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη στον +1,5°C. Αυτό θα συμβάλει στην αποφυγή πολλών αρνητικών επιπτώσεων που συνδέονται με την αύξηση των ακραίων φαινομένων».

Νόρα Ράλλη

Η Μεσόγειος έχει φτάσει δυστυχώς ήδη στο ανώτατο όριο του +1,5°C όσον αφορά την υπερθέρμανση του πλανήτη. Στη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα τον Δεκέμβρη του 2015 υπογράφηκε πως πρέπει να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα ώστε η υπερθέρμανση της Γης να μην ξεπεράσει τους 2°C.

Τι κι αν έχει βουίξει ο κόσμος πως η ώρα μηδέν, όπου η κατάσταση στο περιβάλλον θα είναι μη αναστρέψιμη, έφτασε; Τι κι αν οι επιστήμονες, όχι μόνο κώδωνα, αλλά καμπαναριά ολόκληρα κρούουν (και μάλιστα από τη δεκαετία του '80) για την περιβαλλοντική καταστροφή και την κλιματική αλλαγή; Τι κι αν από όλα τούτα εξαρτάται όχι μόνο το περιβάλλον, αλλά και η ίδια μας η ζωή;

Τι κι αν, ειδικά σε μας την Ελλάδα που βρεχόμαστε από τη Μεσόγειο, το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής έχει ήδη φτάσει σε οριακό σημείο; Τίποτα απ' όλα αυτά δεν μας αγγίζει. Οπως φαίνεται δυστυχώς δεν έχει γίνει απολύτως κατανοητός από τον πολίτη ο μέγας κίνδυνος. Σίγουρα επίσης δεν έχει τεθεί σε εφαρμογή κανένα σχέδιο ανάσχεσης του δυσοίωνου μέλλοντος από τις πολιτικές ηγεσίες, όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο.

Παρ' όλα αυτά, ο Ζοέλ Γκιό, φυσικός επιστήμων και διευθυντής Ερευνας του Γαλλικού Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Ερευνας (CNRS), ενός από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη, ειδικός για ζητήματα της κλιματικής αλλαγής, δηλώνει αισιόδοξος: «Και μόνο το γεγονός πως μαθητές σε όλη την Ευρώπη, απ' ό,τι έμαθα πρόσφατα και στην Ελλάδα, κινητοποιούνται στέλνοντας ισχυρό μήνυμα ενάντια στη συνέχιση της καταστροφής του περιβάλλοντος, στο πλαίσιο της παγκόσμιας πρωτοβουλίας #fridaysforfuture, ισχυροποιεί την ελπίδα μου για την αρχή της αλλαγής» μας λέει.

Τον συναντήσαμε αμέσως μόλις έφτασε στη χώρα μας, έναν από τους δεκάδες σταθμούς της «περιοδείας ενημέρωσης» που κάνει για το θέμα. Την Τρίτη το βράδυ μίλησε στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθήνας και την επόμενη μέρα στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

«Δεν είμαι πολιτικός, αλλά ως πολίτης και ως επιστήμων πάνω στο θέμα της κλιματικής αλλαγής έχω υποχρέωση να κάνω κι εγώ την “περιοδεία” μου» μας λέει χαμογελώντας.

Ο ίδιος εντάχθηκε στο ερευνητικό κέντρο CNRS το 1985 και 20 χρόνια μετά, το 2005, βραβεύτηκε για το έργο του με το Αργυρό Μετάλλιο του Ινστιτούτου. Σήμερα, συνδιευθύνει το Labex OT-Med, ένα διεπιστημονικό πρόγραμμα για μελέτες σχετικά με τις αλλαγές στην περιοχή της Μεσογείου. Είναι επίσης συνυπεύθυνος στην ομάδα μοντελοποίησης του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ερευνας και Διδασκαλίας Περιβαλλοντικών Γεωεπιστημών (CEREGE) και του προγράμματος Paleomex/Mistrals για τις σχέσεις ανθρώπου-κλίματος-περιβάλλοντος σε ιστορικές περιόδους που συμπίπτουν με την άνθιση μεγάλων πολιτισμών στην περιοχή της Μεσογείου.

Με απλά λόγια, γνωρίζει πολύ καλά τι συνέβη, τι συμβαίνει και τι πρόκειται να συμβεί στη δική μας θάλασσα, τη Μεσόγειο, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής.

Μεσόγειος: ήδη στο όριο

«Η έρευνά μου επικεντρώνεται στη μοντελοποίηση των διαδικασιών βλάστησης, τη στατιστική σύγκριση των προσομοιώσεων του κλίματος με παλαιοκλιματικά δεδομένα, τη μοντελοποίηση της δασικής παραγωγικότητας, την ευπάθεια των μεσογειακών δασών από την αλλαγή του κλίματος και την ανασύσταση του ευρωπαϊκού και μεσογειακού κλίματος στη διάρκεια των τελευταίων 10.000 ετών» μας εξηγεί.

«Η Μεσόγειος έχει φτάσει δυστυχώς ήδη στο ανώτατο όριο του +1,5°C όσον αφορά την υπερθέρμανση του πλανήτη. Στη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα τον Δεκέμβρη του 2015 υπογράφηκε πως πρέπει να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα ώστε η υπερθέρμανση της Γης να μην ξεπεράσει τους 2°C. Εμείς (σ.σ. η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος - IPCC) δημοσιεύσαμε τότε μία επιστολή όπου εξηγούσαμε πως το +1,5°C είναι το όριο. Αυτός ο μισός παραπάνω βαθμός μπορεί ν' ακούγεται λίγο, ωστόσο είναι απόλυτα καταστροφικός για τον πλανήτη, τη βιοποικιλότητα, τη χλωρίδα και την πανίδα (θαλασσών και ξηράς) και φυσικά για την ίδια την επιβίωση του ανθρώπου. Αυτό το όριο στη Μεσόγειο έχει ήδη φτάσει στον ανώτατο βαθμό. Ηδη έχει γίνει θέμα και στα μέσα ενημέρωσης πως εξαιτίας αυτής της υπερθέρμανσης και το κλίμα και της Ελλάδας έχει αλλάξει (μετατρέπεται σε τροπικό από εύκρατο) και τροπικά, εξωτικά ψάρια, αρκετά δηλητηριώδη για τον άνθρωπο, φτάνουν στη Μεσόγειο από τη Διώρυγα του Σουέζ και κατόπιν στον Ατλαντικό από το Γιβραλτάρ. Ηδη, λοιπόν, έχει αλλάξει η βιοποικιλότητα στη Μεσόγειο, με όποιο αποτέλεσμα μπορούμε να φανταστούμε ότι αυτό επιφέρει στην αλυσίδα της ζωής, αλλά και το ίδιο το κλίμα, με όποιο επίσης αποτέλεσμα αυτό φέρει στην αγροτική παραγωγή, ακόμα και στην ίδια την ψυχολογία αλλά και βιολογία του ανθρώπινου οργανισμού. Αυτό ήδη έχει καταγραφεί ως φαινόμενο εν εξελίξει» μας εξηγεί.

Σαν ταινία;

«Δεν πιστεύω πως είναι δυνατόν να κάνουμε καλύτερα τα πράγματα. Πιστεύω όμως πως είναι δυνατόν να μην τα κάνουμε χειρότερα. Και, κυρίως, να σταματήσουμε όσο είναι καιρός πριν φτάσουμε στο όριο της μη αντιστροφής! Πρέπει να αλλάξουμε τελείως τη σχέση που έχουμε με τη φύση, να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με το περιβάλλον. Οσο απόλυτο ή δύσκολο κι αν ακούγεται αυτό, αυτό πρέπει να γίνει (και κυρίως είναι ακόμη εφικτό!), γιατί αν συνεχίσουμε να πορευόμαστε όπως τώρα, είναι απολύτως βέβαιο ότι θα πέσουμε πάνω σε τοίχο» δηλώνει εμφατικά ο Ζ. Γκιό.

«“Τοίχο” εννοώ την απόλυτη καταστροφή τόσο για το περιβάλλον όσο και για τη βιοποικιλότητα αλλά και για την ίδια την κοινωνία των ανθρώπων. Δεν μιλάω με εικόνες απόλυτης καταστροφής, όπως αυτές που βλέπουμε σε ταινίες του Χόλιγουντ. Θα υπάρχουν και ζώα και δέντρα. Αλλά θα έχει διαταραχθεί πλήρως η βιοποικιλότητα, καθώς και η ίδια η ζωή όπως την ξέρουμε. Και κυρίως, ούτε η φύση αλλά ούτε ο άνθρωπος θα μπορέσει να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα αυτής της νέας πραγματικότητας».

Τον ρωτάμε αν ο ίδιος ήταν σκηνοθέτης, τι εικόνες θα πρόβαλλε στη μεγάλη οθόνη, αν συνεχίσουμε δίχως καμία ουσιαστική δράση ενάντια στην κλιματική αλλαγή.

Μας απαντά προσεκτικά και μετρημένα: «Εξαρτάται. Αν μιλήσουμε για το φυσικό οικοσύστημα, θα βλέπαμε εικόνες ισχυρών πυρκαγιών, καταστροφής των δασών, αύξησης της στάθμης της επιφάνειας της θάλασσας. Αυτή μπορεί να φτάσει και το μισό με ένα μέτρο, που σημαίνει ότι θα χαθούν εκτάσεις γης, θα δημιουργηθούν προβλήματα σε παραθαλάσσια μέρη, ακόμα και σε πόλεις που βρίσκονται κοντά στη θάλασσα. Μπορεί ακόμα να μην μπορούμε να δούμε ποια πραγματικά αποτελέσματα θα έχει η αύξηση της στάθμης της θάλασσας, καθώς γίνεται ακόμη με αργούς ρυθμούς, ωστόσο αν συνυπολογίσουμε και το λιώσιμο των πάγων στην Αρκτική, τότε μιλάμε για άνοδο ακόμη και 2 μέτρων. Πέρα από αυτό, καθώς λιώνουν οι πάγοι, θα αρχίσει να εκλύεται από τη Γη μεθάνιο, ένα αέριο θανατηφόρο για τον άνθρωπο και για κάθε μορφή ζωής. Κι όμως, ήδη γίνονται συμφωνίες με πετρελαϊκές εταιρείες που θα εκμεταλλευτούν την καταστροφή των πάγων».

Πόσο χρόνο έχουμε...

«Ολα τα προβλήματα που έχουν να κάνουν με την κλιματική αλλαγή καταγράφονται από τους επιστήμονες και από αυτές τις καταγραφές φαίνεται ότι αυξάνονται με πολύ γοργούς ρυθμούς. Είμαστε πολύ κοντά στο να φτάσουμε σε αυτό που ονομάζουμε “οριακό σημείο μη αντιστροφής”. Αν δεν αλλάξουμε δραστικά τρόπο ζωής και σκέψης και δεν πιέσουμε τις πολιτικές ηγεσίες για ριζικές αλλαγές στο οικονομικό μοντέλο αλλά και σε δράσεις κατά της κλιματικής αλλαγής στα επόμενα 10 χρόνια, ίσως είναι ήδη αργά. Αν στα επόμενα αυτά 10 χρόνια δεν αλλάξει κάτι ριζικά σε σχέση με το κλίμα, αν πιστέψουμε ότι έχουμε περισσότερο χρόνο και οι όποιες αλλαγές γίνουν πολύ αργά, τότε στα επόμενα 20 ή 30 χρόνια δεν θα μπορεί να αναστραφεί σχεδόν τίποτα πια».

Ο μεγαλύτερος φόβος

«Δεν υπάρχει κάποιος φόβος που να είναι ο πιο ισχυρός μέσα μου. Το μέλλον του πλανήτη, αυτή είναι η βασική μου έννοια και ως επιστήμονα και ως πολίτη. Οι συνέπειες των ανθρώπινων πράξεων και επιλογών αντικατοπτρίζονται σε πολλά διαφορετικά επίπεδα, κάθε ένα από τα οποία συνιστά και ένα ξεχωριστό πρόβλημα: η μόλυνση του περιβάλλοντος, η υπερβολική κτηνοτροφία (που είναι αποτέλεσμα της υπερβολικής κατανάλωσης κρέατος), η υπερεκμετάλλευση των ενεργειακών πηγών, η κατασπατάληση των υδάτινων πόρων, η ρύπανση αλλά και η χρήση της τεχνολογίας με τέτοιο τρόπο που όχι μόνο δεν βοηθά στην αντιστροφή της κλιματικής αλλαγής αλλά την επιτείνει» εξηγεί ο κ. Γκιό. «Ειδικά όσον αφορά την τεχνολογία, δεν είναι λίγοι όσοι πιστεύουν ότι αυτή θα “σώσει” το περιβάλλον. Πώς είναι δυνατόν όμως το ίδιο μέσο το οποίο οδήγησε σε μια μεγάλη καταστροφή να δώσει και τη λύση; Η δική μας απάντηση ως ερευνητών είναι πως όχι. Δεν γίνεται η τεχνολογία (τουλάχιστον από μόνη της) να οδηγήσει στην αντιστροφή της κατάστασης, δεν γίνεται να σώσει το περιβάλλον, δεν θα αντιστρέψει την κλιματική αλλαγή».

Τρόποι αντιστροφής της κατάστασης

«Αυτό που πρέπει να γίνει άμεσα είναι να περιοριστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη στον +1,5°C. Αυτό θα συμβάλει στην αποφυγή πολλών αρνητικών επιπτώσεων που συνδέονται με την αύξηση των ακραίων φαινομένων (καύσωνες, καταιγίδες, ξηρασίες), την επιτάχυνση της τήξης των παγετώνων και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, την αύξηση του αριθμού των ζωικών και φυτικών ειδών που κινδυνεύουν από μείωση ή εξαφάνιση, την πιθανότητα μόνιμης καταστροφής των οικοσυστημάτων των κοραλλιών, την απώλεια γεωργικής παραγωγικότητας, τη μείωση των υδάτινων αποθεμάτων κ.λπ. Υπάρχουν σαφή οφέλη από τον περιορισμό των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ώστε να περιοριστεί αυτή η αύξηση της θερμοκρασίας στον 1,5°C και όχι στους 2°C. Ο πρώτος στόχος είναι να μειωθούν τα ποσοστά του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Αυτό μπορεί να γίνει με 2 τρόπους: φυσικά ή τεχνητά».

«Τεχνητά μπορεί να γίνει με τη διασπορά μικροσωματιδίων σιδήρου στην επιφάνεια της θάλασσας, ώστε να απορροφήσουν το διοξείδιο του άνθρακα. Ωστόσο ο τρόπος αυτός δεν ενδείκνυται καθώς δεν γνωρίζουμε τις παρενέργειες που θα επιφέρει. Οπότε καταλήγουμε στον φυσικό τρόπο: Καταρχάς από τα ίδια τα φυτά: αυξάνοντας την τροπική βλάστηση, προστατεύοντας τα τροπικά δάση (όχι αποψιλώνοντάς τα) και φυτεύοντας δέντρα. Αυτά όχι μόνο έχουν την ικανότητα να τραβούν τον άνθρακα της ατμόσφαιρας αλλά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και το ξύλο, όχι όμως ως πηγή ενέργειας αλλά στις κατασκευές. Από κει πέρα είναι το ίδιο το χώμα: ένα χώμα που εμπλουτίζεται με οργανικό λίπασμα και όχι με ανόργανο (χημικά/μεταλλικά λιπάσματα), είναι ικανό και να απορροφήσει το διοξείδιο του άνθρακα αλλά και να δώσει καλύτερη ποιότητα τροφής. Τα οργανικά λιπάσματα είναι το γνωστό μας κομπόστ».

Πολιτικό ζήτημα

«Δεν είναι τυχαίο που ηγέτες όπως ο Τραμπ στις ΗΠΑ δεν αναγνωρίζουν καν το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής. Ενδιαφέρονται μόνο για την αύξηση των κερδών τους και την υπεργιγάντωση των επιχειρησιακών ομίλων και των βιομηχανιών. Αυτός ο πλούτος όμως είναι παροδικός, ενώ η καταστροφή (και περιβαλλοντική) που επιφέρει είναι μόνιμη και σχεδόν μη αναστρέψιμη. Το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής φυσικά και εντείνεται εξαιτίας των καπιταλιστικών μορφών οικονομικής ανάπτυξης, όπως και ζωής. Είναι καθαρά πολιτικό ζήτημα. Η Νέα Οικολογία, την οποία και υποστηρίζω προσωπικά, είναι ένα πολιτικό σύστημα που βασίζεται στην κυκλική οικονομία. Τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ που δαπάνησε η Ε.Ε. (και πολλά από αυτά έχετε πληρώσει εσείς εδώ στην Ελλάδα) για να σώσει τις τράπεζες, θα μπορούσαν να διαχυθούν στην “πράσινη/κυκλική οικονομία”, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας και μειώνοντας αισθητά όλους τους παραπάνω κινδύνους. Αλλά και οι πολίτες από τη μεριά τους μπορούν, έστω και με μικρές πράξεις καθημερινές, να αντιστρέψουν την κατάσταση. Δεν χρειάζεται για παράδειγμα να αλλάζουμε κινητό κάθε έξι μήνες, ούτε να καταναλώνουμε προϊόντα που έρχονται από μακριά, αυξάνοντας το ενεργειακό αποτύπωμα. Τοπικά προϊόντα, λιγότερη και ποιοτικότερη κατανάλωση, ανακύκλωση και φυσικά δράση ώστε να πιεστούν οι ηγέτες να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα - αυτά είναι κάποια απλά πράγματα που μπορούν να γίνουν άμεσα. Δυστυχώς αυτό που παρατηρείται είναι μία σχεδόν σχιζοφρενική συμπεριφορά: από τη μια παραδεχόμαστε πως πρέπει κάτι να κάνουμε ως πολίτες/καταναλωτές και την άλλη στιγμή είμαστε έτοιμοι να πάρουμε ένα πιο γρήγορο αυτοκίνητο, ένα νέο κινητό, ακόμη περισσότερα αγαθά».

Το κολιμπρί...

«Υπάρχει μια ιστορία που μάθαινα ως μαθητής στη Γαλλία: Είχε πιάσει ένα δάσος φωτιά και όλα τα ζώα έτρεχαν για να σωθούν. Ενα μικρό πουλάκι (που κινδυνεύει με εξαφάνιση σήμερα), το κολιμπρί, πετούσε κάθε τόσο μεταφέροντας μία σταγόνα νερό τη φορά. “Μα γιατί το κάνεις αυτό;” το ρωτούσαν. “Δεν γίνεται να σβήσει η φωτιά με μία σταγόνα τη φορά!”. “Εχω χρέος να κάνω αυτό που μπορώ” απάντησε το κολιμπρί. Το ίδιο σάς απαντώ κι εγώ. Εύχομαι μόνο, ειδικά οι νέοι, να συνειδητοποιήσουν άμεσα το τι συμβαίνει και να διεκδικήσουν, το ίδιο άμεσα, την αλλαγή».