Χωρίς φράγματα βάρους στα βουνά, δεν αποτρέπονται οι πλημμύρες
Στον κάμπο των Τρικάλων φούσκωσε ο Πηνειός, έσπασε τα αναχώματα σε δυο σημεία, πλημμύρισε χωριά και χωράφια.
Στα Φάρσαλα φούσκωσε ο Ενιπέας, πλημμύρισαν χωριά και κάμπος.
Παρόμοιες καταστροφικές πλημμύρες έγιναν σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της χώρα μας.
Στη Μάνδρα μια από τα ίδια. Η διαφορά από το 2017 είναι ότι αυτή τη φορά δεν είχαμε νεκρούς. Λειτούργησε κυρίως ο παράγοντας τύχη (το πολύ νερό δεν έπεσε στο βουνό) και τριτευόντως κάτι αντιπλημμυρικά πασαλείμματα που έγιναν. Αν το πολύ νερό έπεφτε στο βουνό, οι καταστροφές θα ήταν ίδιες με του 2017.
Εμφανίζονται διάφοροι δημοσιολογούντες κουδουνίζοντας πανεπιστημιακούς τίτλους σαν τενεκεδένια παράσημα και πετάνε μια ατάκα που δίνει τίτλους στα παπαγαλάκια της παραπληροφόρησης. Τίτλους του τύπου «Γκρεμίστε τη Μάνδρα». Να γκρεμιστεί τμήμα της Μάνδρας για ν’ ανοίξουν τα μπαζωμένα ρέματα. Πόσο τμήμα να γκρεμιστεί; Με τι δεδομένα ως προς τον υδάτινο όγκο που θα δεχτούν τα ρέματα;
Καμιά απάντηση επ’ αυτού. Ολες οι αναφορές τους αρχίζουν και τελειώνουν στα μπαζωμένα ρέματα της Μάνδρας, δηλαδή στον τελευταίο κρίκο της αλυσίδας. Το βουνό από το οποίο κατεβαίνουν τα νερά είναι εντελώς έξω από την προβληματική τους. Δείχνουν φωτογραφίες πριν από έναν αιώνα, όταν τα ρέματα ήταν ανοιχτά, και τέλος.
Αρκεί μια απλή σύγκριση με τις περιοχές της Θεσσαλίας, που ξαναπλημμύρισαν και πάλι, χωρίς εκεί να έχουν χτιστεί πόλεις με μπαζωμένα ρέματα, όπως η Μάνδρα, για να φανεί καθαρά πόσο αποσπασματική, δηλαδή καθαρά αντιεπιστημονική, είναι η προσέγγιση «γκρεμίστε κτίρια – ανοίξτε τα ρέματα». Ικανή για να τροφοδοτεί τον εκνευριστικά υστερικό λόγο των «Στραβελάκηδων» και να εξασφαλίζει λίγη δημοσιότητα στους πανεπιστημιακούς με τα τενεκεδένια παράσημα. Οι οποίοι μένουν μόνο στα μπαζωμένα ρέματα στο τελευταίο τμήμα της αλυσίδας (στην πόλη της Μάνδρας), αδιαφορώντας για την αρχή της αλυσίδας, το βουνό. Προφανώς επειδή δεν έχουν ιδέα τι σημαίνει «ορεινή υδρονομία» και πώς αυτή πρέπει να εμπλακεί διαλεκτικά με την αντιπλημμυρική προστασία των πόλεων.
Ο αντιπλημμυρικός σχεδιασμός είναι μια ενότητα που ξεκινά από το βουνό και φτάνει στη θάλασσα. Για να δεις τι πρέπει να κάνεις στην πόλη που είναι κοντά στη θάλασσα, πρέπει πρώτα να δεις τι πρέπει να κάνεις στο βουνό. Να μελετήσεις το αποτέλεσμα των έργων ορεινής υδρονομίας και βάσει αυτού να κάνεις το σχεδιασμό μέσα στην πόλη. Μπορείς να πάρεις μερικές μπουλντόζες και να ξηλώσεις κτίρια μέσα στην πόλη, αλλά αν δεν έχεις κάνει τίποτα στο βουνό η πόλη θα ξαναπλημμυρίσει. Τι θα κάνεις; Θα βάζεις συνέχεια μπουλντόζες να πλαταίνουν τους αγωγούς απορροής μέσα στην πόλη;
Εχουμε και άλλες φορές αναφερθεί στην κρίσιμη σημασία των έργων ορεινής υδρονομίας, ήτοι στην αναγκαιότητα κατασκιευής φραγμάτων βάρους στα ορεινά. Θυμίζουμε τι έγραφε μετά τη φονική και καταστροφική πλημμύρα στη Μάνδρα το 2017, ο Ηλίας Ζαλαβράς, συνταξιούχος Δασάρχης, στενός συνεργάτης του αείμνηστου Ντάφη, με πλούσιο έργο στην υπεράσπιση του δασικού πλούτου της χώρας, για το οποίο χαίρει μεγάλης εκτίμησης από το σύνολο των δασολόγων ανεξάρτητα από τις ιδεολογικοπολιτικές του απόψεις, τις οποίες δεν συμμεριζόμαστε.
Ο Ζαλαβράς δεν κουνάει τενεκεδένια πανεπιστημιακά παράσημα, αλλά επικαλείται την επιστήμη και μια μακρά πείρα στην εφαρμοσμένη επιστήμη. Και επιβεβαιώνεται με τραγικό τρόπο για μια ακόμα φορά. Σε άρθρο του με τίτλο Ο χείμαρρος λάβας στη Μάνδρα Αττικής και η μαντρωμένη δασική υπηρεσία (29/11/2017, οι εμφάσεις δικές μας), ο Ζαλαβράς επισήμανε μεταξύ των άλλων:
«Κύριο γνωστικό αντικείμενο της Δασολογίας είναι και το μάθημα της Δασοτεχνικής Διευθέτησης των Χειμάρρων ή ευρύτερα της Ορεινής Υδρονομικής.
Εκεί αναφέρεται ότι, όταν ένας χείμαρρος μετά από ραγδαία βροχή μεταφέρει πολλά υλικά διάβρωσης (άργιλο, άμμο, κροκκάλες, ογκόλιθους, δένδρα, κ.λπ.) τότε μετατρέπεται σε χείμαρρο λάβας. Και η καταστροφική του δράση, ουδόλως διαφέρει από την λάβα ενός ηφαιστείου. Πάλι και εφέτος οι δυστυχείς κάτοικοι της Μάνδρας υπήρξαν θύματα ενός τέτοιου χειμάρρου, που πήρε διαστάσεις βιβλικής καταστροφής με την απώλεια είκοσι τριών ανθρώπων. Στις εικόνες των τηλεοπτικών μέσων αποτυπώθηκε η απερίγραπτη, κατακλυσμιαία θολούρα και μανία, της παρασυρτικής δύναμης της μεγίστης πλημμυρικής απορροής.
Oμως η έκρηξη ενός ηφαιστείου δεν μπορεί να προβλεφθεί και εν πολλοίς το κακό ν΄ αντιμετωπισθεί. Στην περίπτωση όμως των χειμαρρικών καταστροφών, η όλη κατάσταση είναι προβλέψιμη και αντιμετωπίσιμη με δασοτεχνικά έργα διευθέτησης, τόσο στο πεδινό τμήμα του χειμάρρου (κοίτη εκκενώσεως), όσο κυρίως στη λεκάνη απορροής του…
Την Δασική όμως Υπηρεσία την απέκλεισε ο διάχυτος στις ιθύνουσες τάξεις της κοινωνίας λαϊκισμός της τελευταίας 15ετίας, αφού την έχει πλέον μαντρώσει σε μερικά μόνο διοικητικά καθήκοντα, με σκοπό την κατάργησή της και εμμέσως του αξιώματος του Δασάρχη. Αγνοώντας το γεγονός ότι μόνο αυτή έχει να επιδείξει τεράστια έργα δασικής ανάπτυξης και προπάντων αποτελεσματικής διευθέτησης χειμάρρων. Αφού παλαιότερα είχε και ειδική υπηρεσία (Υ.Δ.Ε.) που αποκλειστικά ασχολούνταν με το σοβαρό αυτό θέμα, που ως γνωστόν, από την αρχαιότητα ακόμα, ταλαιπωρεί την χώρας μας. Υπολογίζεται ότι 500 χείμαρροι την ρημάζουν κάθε χρόνο μεταφέροντας στην θάλασσα 200.000 στρέμματα γόνιμης γης…
Oμως όπως επανειλημμένα το φώναζαν κάτοικοι θύματα “το κακό ξεκίνησε από το βουνό Πατέρας“. Εκεί λόγω πυρκαϊάς καταστράφηκε κάθε μορφή βλάστησης και το έδαφος των γυμνών απότομων πλαγιών του, μετά το μαστίγωμα της καταιγίδας χαραδρώθηκε και παρασύρθηκε προς τα κάτω. Αυτά τα υλικά διαβρώσεως (στερεοπαροχή) έχουν και την κύρια ευθύνη “φουσκώματος“ σε μορφή λάβας, των καταστρεπτικών νερών του χειμάρρου.
Με λίγα λόγια τα προγραμματιζόμενα να γίνουν έργα στην πεδινή κοίτη του χειμάρρου, δεν θα είναι σίγουρα και αποτελεσματικά διαχρονικά, εάν πρώτιστα δεν αντιμετωπισθεί με έργα τεχνικά και φυτοκομικά το πρόβλημα της διάβρωσης στην έκταση της λεκάνης απορροής, στο βουνό Πατέρας.
Εξάλλου η αποκτηθείσα από την Δασική Υπηρεσία πολυετής πείρα και πρακτική απέδειξε ότι ο αγώνας κατά των χειμάρρων διεξάγεται στην ορεινή περιοχή»
Κι ένα απόσπασμα από άλλο άρθρο του Ζαλαβρά με τίτλο: Τι και «τις πταίει» για τις βιβλικές καταστροφές των χειμάρρων στην Καρδίτσα και στο Μουζάκι (18/10/2020, οι εμφάσεις δικές μας), άκρως επίκαιρο μετά τις νέες πλημμύρες στη Θεσσαλία:
«Τι φταίει όμως στη περιοχή αυτή και γενικότερα σ’ όλη την χώρα μας και οι χείμαρροι μετά από μια ραγδαία βροχή “φουσκώνουν“ τα νερά τους και παρασέρνουν στα διάβα τους ό,τι βρουν μπροστά τους;
Η ορεινή διαμόρφωση, η ραγδαιότητα των βροχοπτώσεων, η μικρή δασοκάλυψη (19%), που χαρακτηρίζουν τον ελλαδικό χώρο, ευθύνονται πρωτίστως για την πρόκληση έντονων διαβρώσεων και άλλων χειμαρρικών φαινομένων. Υπολογίζεται ότι χίλια καταστρεπτικά ρεύματα τον αυλακώνουν κάθε χρόνο και μεταφέρουν στα πεδινά 86.000.000 κ. μ. φερτές ύλες. Είναι αυτές που μαζί με τον μεγάλο όγκο των βροχών προκαλούν την αύξηση της παροχής και της παρασυρτικής δύναμης των ορεινών υδάτινων ρευμάτων.
Σε παλαιότερες εποχές μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού της χώρας ζούσε στην ύπαιθρο. Είχε μεγάλη επίπονη εμπειρία πεζοπορίας υπό βροχή, κατά μήκος χειμάρρων και ποταμών. Στα τραγούδια του περιγράφει παρόμοιες καταστάσεις:
“Και το ποτάμι ήταν θολό, θολό κατεβασμένο. Φέρνει λιθάρια ριζιμιά, δέντρα ξεριζωμένα…“
Σήμερα οι τηλεοπτικές κάμερες δείχνουν ζωντανά την μανία της παρασυρτικής δύναμης της θολούρας των ποταμών και τα οικτρά αποτελέσματά της, στη πεδινή περιοχή. Ξεσηκώνονται θύελλες διαμαρτυριών, για προχειρότητες στην κατασκευή αναχωμάτων και άλλων παράλληλων, προς την ροή τεχνικών έργων.
Ολοι ψάχνονται να εντοπίσουν την ρίζα του κακού, χωρίς να δίνουν σημασία στην επισήμανση πολλών απλών πληγέντων κατοίκων, ότι “το κακό ξεκίνησε από το βουνό“.
Αποτέλεσμα ο προγραμματισμός και η κατασκευή έργων μόνο στη πεδινή περιοχή που μακροπρόθεσμα όμως αποδεικνύονται αναποτελεσματικά, αφού αργά ή γρήγορα οι χειμαρρικές προσχώσεις τις αχρηστεύουν. Ακόμα και υδροηλεκτρικά φράγματα της ΔΕΗ απειλούνται από τον ίδιο κίνδυνο, όπως το φράγμα στο Λούρο που η λίμνη του, έχει προσχωθεί εδώ και χρόνια. Ας το έχουν λοιπόν υπόψη τους όσοι υποστηρίζουν ότι το υπό μελέτη και κατασκευή αντίστοιχο φράγμα Μουζακίου, χωρίς την παράλληλη εκτέλεση ορεινών υδρονομικών έργων, θα αντιμετωπίσει το όλο πρόβλημα.
Η πάλαι ποτέ Δασική Υπηρεσία, που σήμερα πνέει τα λοίσθια, μετά την πρώτη ανόρθωση του κράτους την Βενιζελική τετραετία 1928-1932, έθεσε υπόψη των τότε Κυβερνώντων και το θέμα της αειφόρου διαχείρισης των δασών και συνάμα της αντιπλημμυρικής προστασίας των ορεινών εδαφών της…
Με άλλα λόγια όπου υπάρχουν σήμερα έργα δομικά-φυτοκομικά σε όλη την χώρα, είναι έργα της Δασικής Υπηρεσίας. Και είναι να απορεί κανείς, που σε όλες τις αυτοψίες παραγόντων εξουσίας -κεντρικής και τοπικής- στους τόπους των καταστροφών, σε συζητήσεις στα Μ.Μ.Ε., ουδείς εκπρόσωπος της υπηρεσίας προσκαλείται να συμμετάσχει για να πει από “πρώτο χέρι“ την γνώμη του. Ισως η συμπεριφορά αυτή είναι απόρροια της ακολουθούμενης τα τελευταία 40 χρόνια επίσημης τακτικής περιθωριοποίησης και αδρανοποίησής της».
Το επιστημονικό συμπέρασμα είναι ένα: Κλειδί για την αντιμετώπιση των καταστροφικών πλημμυρικών φαινομένων είναι η κατασκευή των ορεινών υδρονομικών έργων-φραγμάτων βάρους. Η κατασκευή αντιδιαβρωτικών έργων από μόνη της δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τα πλημυρρικά φαινόμενα.
Ομως, το ελληνικό κράτος κατήργησε την Υπηρεσία Δασοτεχνικών Εργων, που είχε την ευθύνη για τη μελέτη και κατασκευή αυτών των έργων. Μια εργασία με τίτλο: Παραδείγματα συνεργασίας της Δασικής Υπηρεσίας με το ΑΠΘ στα πλαίσια της διαχείρισης των υδάτινων πόρων, που περιλαμβάνεται στα πρακτικά του 20oύ Πανελλήνιου Δασολογικού Συνεδρίου / Τρίκαλα, 3-6 Οκτωβρίου 2021 και δημοσιεύτηκε στο dasarxeio.com, κατέληγε στο εξής θλιβερό συμπέρασμα:
«Το 1967 καταργήθηκε η εξειδικευμένη στα ορεινά υδρονομικά έργα Υπηρεσία Δασοτεχνικών Εργων, με αποτέλεσμα την έκτοτε ελαχιστοποίηση της κατασκευής ορεινών υδρονομικών έργων στη χώρα».
Οι φωτογραφίες που ακολουθούν είναι από αυτή τη μελέτη.
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ ΔΕΙΤΕ
Ακρως απαραίτητη η κατασκευή φραγμάτων βάρους στους ορεινούς όγκους – Τα αντιδιαβρωτικά έργα δεν αποτρέπουν τα πλημμυρικά φαινόμενα
Το άρθρο που ακολουθεί δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα μας στις 4 Οκτώβρη του 2023. Το ξαναδημοσιεύουμε γιατί είναι τόσο επίκαιρο που δε χρειάζεται να προσθέσουμε κάτι ενόψει των νέων καταστροφικών πλημμυρών.
Τη δεκαετία του 1930 κατασκεύαζαν φράγματα βάρους στα ορεινά των χειμάρρων, σήμερα… αφήνουν τα βουνά να κατεβαίνουν στα πεδινά
Περιδιαβαίνοντας το Διαδίκτυο, πέσαμε πάνω σ’ ένα δεκάλεπτο βίντεο που τιτλοφορείται «Η ιστορία των ορεινών υδρονομικών έργων από το 1932». Το βίντεο συνθέτει φωτογραφίες από ορεινά υδρομικά έργα, δηλαδή φράγματα βάρους, που υπάρχουν στο αρχείο του τμήματος Ορεινής Υδρονομίας της Δασικής Υπηρεσίας.
Αξίζει να αφιερώσετε δέκα λεπτά για να το δείτε, προτού προχωρήσετε στα σχόλιά μας.
Aπό τις φωτογραφίες συνάγεται ότι είναι παλιές. Το συμπεραίνεις από την ενδυμασία των ανθρώπων και τη μέθοδο κατασκευής των φραγμάτων βάρους: με πέτρα πελεκητή από μαστόρους που σήμερα σπανίζουν.
Τα περισσότερα από τα φράγματα βάρους είναι πέτρινα κομψοτεχνήματα που σίγουρα έχουν ξεχωριστή αξία, όπως τα παλιά πέτρινα γεφύρια. Εδώ, όμως, μας ενδιαφέρει η χρηστικότητά τους. Η αλληλουχία φραγμάτων και προφραγμάτων βάρους στον ρου ορεινών χειμάρρων συγκρατεί τα φερτά υλικά (τα φυτοκομικά έργα εκατέρωθεν των χειμάρρων περιορίζουν τον όγκο των φερτών υλικών) και περιορίζει την ορμητικότητα των νερών ώστε η ροή τους να φτάνει με διαχειρίσιμο τρόπο στα πεδινά των λεκανών απορροής και να μην προκαλεί καταστροφικά πλημμυρικά φαινόμενα.
Βλέπεις τις φωτογραφίες και αναρωτιέσαι: τη δεκαετία του ’30 κατασκεύαζαν φράγματα βάρους στα ορεινά, εκεί απ’ όπου ξεκινούν οι χείμαρροι, και εννιά δεκαετίες αργότερα έχουν ξεχάσει τι σημαίνει ορεινή υδρονομία; Με τα μέσα της δεκαετίας του ’30 (και των δεκαετιών που ακολούθησαν), σε μια Ελλάδα που οι ιθύνοντές της δε δίσταζαν να αποκαλούν «ψωροκώσταινα» κατάφερναν να κατασκευάσουν φράγματα βάρους στα ορεινά και στη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, με ασύγκριτα περισσότερα τεχνικά μέσα και δυνατότητες στον κατασκευαστικό τομέα, σε μια Ελλάδα που οι ιθύνοντές της καμαρώνουν ότι είναι μια ισχυρή οικονομία, κατασκευάζουν μόνο έργα βιτρίνας στα πεδινά κι όταν καμιά φορά αναγκάζονται να αποφασίσουν την κατασκευή μερικών φραγμάτων βάρους (όπως έγινε στην Εύβοια και μόνο σ’ αυτή), οι εργασίες καρκινοβατούν και ο κόσμος πνίγεται με την πρώτη δυνατή βροχή;
Η απάντηση είναι απλή και είναι ιστορικά καταγραμμένη.
Το 1959 ιδρύθηκαν σε όλη τη χώρα οι Υπηρεσίες Δασικών Εργων (ΥΔΕ), οι οποίες κατασκεύασαν πολλά Φράγματα Βάρους (δεν είχε αρχίσει ακόμη η καταστρεπτική ιδιωτικοποίηση λειτουργιών αυτών των υπηρεσιών). Η στρατιωτικοφασιστική δικτατορία το 1967 κατήργησε αυτές τις υπηρεσίες. Με αυτή την απόφασή της η χούντα άφησε τη χώρα μας ανοχύρωτη στην αντιμετώπιση των καταστροφικών πλημμυρών.
Μετά την κατάρρευση της δικτατορίας, οι κυβερνήσεις (όλων των χρωμάτων), που ανέλαβαν τη διαχείριση της καπιταλιστικής εξουσίας μέχρι σήμερα, δεν ίδρυσαν ξανά τις ΥΔΕ που λειτουργούσαν σε εφτά περιφέρειες και κάλυπταν σχεδόν όλη την ηπειρωτική Ελλάδα. Για στάχτη στα μάτια, για να καλύψουν την εγκληματική τους ευθύνη που άφησαν τη χώρα ανυπεράσπιστη στην αντιμετώπιση των καταστροφικών πλημμυρών, προέβλεψαν στο ΠΔ 1213/1981, άρθρο 21, Τομέα Δασικής Υδρολογίας στα Ιδρύματα Δασικών Ερευνών με έδρα την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη.
Από τότε μέχρι σήμερα, η κατασκευή φραγμάτων βάρους άρχισε να φθίνει, με ιδιαίτερα μεγάλη ταχύτητα κατά τις δυο πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα, με αποτέλεσμα να κατασκευαστούν ελάχιστα φράγματα βάρους.
Υπάρχουν μεγάλες περιφέρειες που από τη συγκρότησή τους ως τέτοιες (ο περιβόητος δεύτερος βαθμός Τοπικής «Αυτοδιοίκησης») δεν ανέλαβαν ποτέ τη μελέτη και κατασκευή των απαραίτητων υδρονομικών έργων-φραγμάτων βάρους, χωρίς τα οποία καθίστανται ανήμπορα τα αντιδιαβρωτικά έργα να αντιμετωπίσουν και αποτρέψουν τα πλημμυρικά φαινόμενα. Ετσι εξηγούνται οι μεγάλες καταστροφές και ο θάνατος τόσων ανθρώπων από την πλημμύρα το 2017 στη Μάνδρα. Αν είχαν κατασκευαστεί φράγματα βάρους στο όρος Πατέρας, δε θα είχαν γίνει οι μεγάλες καταστροφές και δε θα είχαν πνιγεί τόσοι άνθρωποι στη Μάνδρα.
Μέχρι το 1991, με πρωθυπουργό τον πατέρα του σημερινού και υπουργό Γεωργίας τον Κούβελα, οι μελέτες και τα έργα εκτελούνταν από τις δασικές υπηρεσίες, που είχαν συσσωρεύσει τεράστια εμπειρία. Ο Μητσοτάκης πατέρας, όμως, άνοιξε το δρόμο στην ιδιωτικοποίηση και αυτών των έργων, που στη συνέχεια παγιώθηκε. Παράλληλα, αποψιλωνόταν από δασολόγους και από αρμοδιότητες οι δασικές υπηρεσίες.
Για όλα αυτά έχουμε γράψει αναλυτικά και έχουμε επανέλθει πολλές φορές την τελευταία τριετία. Και θα επανέλθουμε, φυσικά. Γι’ αυτό σας καλούμε να διαδώσετε το βίντεο που παραθέσαμε, για να γίνει όσο το δυνατόν πλατύτερα γνωστό σε τι χάλι –από άποψη αντιπλημμυρικής προστασίας- έχουν οδηγήσει τη χώρα μας οι αστικές κυβερνήσεις.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ
Χωρίς φράγματα βάρους στα βουνά, οι πλημμύρες θα καταστρέφουν και θα σκοτώνουν – Δίδυμα αδέρφια δασικές πυρκαγιές και πλημμυρικά φαινόμενα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου