Μοναχοί, άρρωστοι, κομπογιαννίτες

Facebook Twitter Google+ 

   Οι «ζωχάδες» και οι «πούντες» των καλογέρων του Αγίου Όρους το 1880. Οι βδέλλες, οι αφαιμάξεις, τα καθαρτικά και οι εφιδρώσεις, που σκότωναν τους άρρωστους μοναχούς αντί να τους θεραπεύουν. Η απόγνωση ενός γιατρού στο Άγιο Όρος του προπερασμένου αιώνα.

   Το 1880, ένας από τους πιο γνωστούς γιατρούς των Αθηνών, ο Κωνσταντίνος Γ. Ταπεινός, εξαίρετος επιστήμονας με σπουδές και δραστηριότητα στη Βιέννη, πριν επαναπατριστεί έκανε ένα μακρύ ταξίδι στην Οθωνική Πολιτεία. Οι λόγοι ήταν αποκλειστικά θρησκευτικοί καθώς ο Κωνσταντίνος Tαπεινός ήταν άνθρωπος με μεγάλο σεβασμό προς την Ορθόδοξη θρησκεία του. Φθάνοντας όμως στο Άγιο Όρος που εκείνη την εποχή έχει περίπου 7.000 μοναχούς, διαπίστωσε την άθλια κατάσταση της υγείας των καλογερικών πληθυσμών και έμεινε εμβρόντητος από την κομπογιαννίτικη αντιμετώπιση τους, που αντί να βελτίωνε χειροτέρευε τα πράγματα.
   Επιστρέφοντας στην Αθήνα μετά από μακρά παραμονή στο Περιβόλι της Παναγιάς και αφού περιόδευσε όλες τις μονές και πολλές σκήτες, δημοσίευσε ένα εκτενές άρθρο στο ιατρικό περιοδικό της εποχής «Γαληνός». Πρόκειται για μια μοναδική μαρτυρία, επιστημονικά τεκμηριωμένη και ιστορικά πολύτιμη, για τη ζωή στο πυκνοκατοικημένο Άγιο Όρος πριν από ενάμισι αιώνα.
  Σύμφωνα με την μελέτη, πρώτη θέση κατείχαν τα νοσήματα που σχετίζονταν με τις συνεχείς ορθοστασίες των καλογέρων. Ο Κωνσταντίνος Ταπεινός επισήμαινε ότι συχνά παρέμεναν όρθιοι μέχρι και δώδεκα συνεχόμενες ώρες, ειδικά στις αγρυπνίες και «εκ’ τούτου επέρχονται κοίλαι των βουβώνων, οιδήματα των ποδών, κιρσώσεις και ανευρύνσεις φλεβών».
  Δεύτερα έρχονταν τα νοσήματα του στομάχου και των εντέρων. «Γαστρικοί και εντερικοί κατάρροι, ανευρυσμοί και παρέσεις του στομάχου, ουδαμώς είναι σπάνιον τι εν’ των Άθω.» Όπως εξηγούσε ο γιατρός, αυτές οι αρρώστιες ήταν αποτέλεσμα της μοναχικής διατροφής που απαγόρευε το κρέας και επέτρεπε την κατανάλωση μόνο οσπρίων, ψωμιού και βοτάνων. Επίσης βασική αιτία ήταν οι συνεχείς και παρατεταμένες νηστείες, που περιόριζαν δραστικά την κατανάλωση ακόμα και των τροφών που επιτρέπονταν, όπως το λάδι και ψάρια.

Τρίτη ομάδα από αρρώστιες ήταν οι πυρετοί, οι πνευμονίες και οι πλευρίτιδες. Ο γιατρός Κωνσταντίνος Ταπεινός εξηγούσε ότι οι κακές συνθήκες ζωής στα μισογκρεμισμένα μοναστήρια ή στις καλύβες και στις σπηλιές των ασκητών, δημιουργούσαν τις προϋποθέσεις να κρυώνουν ή να παθαίνουν ψύξη οι μοναχοί. Εξηγούσε όμως παράλληλα ότι οι κομπογιαννίτικες θεραπευτικές αντιλήψεις των καλογέρων, συνέτειναν στην επιδείνωση της κατάστασης όσων αρρώσταιναν.

  Για κάποιο ακατανόητο στον επιστήμονα λόγο, οι μοναχοί πίστευαν ότι ο ιδρώτας ήταν ευεργετικός όχι μόνο για τη διατήρηση της καλής υγείας του ανθρώπινου σώματος, αλλά ότι ήταν και ενδεδειγμένο θεραπευτικό μέσο για κάθε είδους αρρώστια.  
  Εκπλήσσει η αποκάλυψη πως όχι μόνο οι μοναχοί δεν άλλαζαν τα εσώρουχα ή τα ράσα τους όταν ίδρωναν, αλλά ότι επεδίωκαν να ιδρώνουν κουβαλώντας επίτηδες διάφορα φορτία εδώ κι εκεί. Γενικώς ο γιατρός, χωρίς να αμφισβητεί την ουσία και την πνευματικότητα του μοναχικού τρόπου ζωής, ήταν καταπέλτης απέναντι σε δοξασίες που συνάντησε στον Άθω, θεωρώντας τες ανόητες και εγκληματικές.
Οι μοναχοί αρνούνταν οποιαδήποτε επιστημονική ιατρική υπηρεσία και παρέμεναν προσκολλημένοι σε κάθε είδους αναχρονιστική ιδέα ακόμα κι όταν έφταναν στο σημείο να είναι ετοιμοθάνατοι. Είχαν χωρίσει τις αρρώστιες σε δυο βασικές κατηγορίες. Κάθε πρόβλημα υγείας οπουδήποτε στο σώμα το ονόμαζαν «ζωχάδα» και κάθε αρρώστια του αναπνευστικού «πούντα». Πίστευαν ότι όλες οι «ζωχάδες» θεραπεύονται με αφαίμαξη αίματος και πόση καθαρτικών, ενώ κάθε «πούντα» θεραπευόταν με εφίδρωση. Τα ανάποδα δηλαδή απ’ αυτά που χρειάζεται ένας άρρωστος οργανισμός.
  Ο Κωνσταντίνος Ταπεινός τραβούσε τα μαλλιά του όταν διαπίστωσε ότι όλοι οι καλόγεροι έκαναν δυο φορές τον χρόνο αφαίμαξη δύο λίτρων αίματος για προληπτικούς λόγους, τις οποίες επαναλάμβαναν όταν αρρώσταιναν. Πνευμονία όμως ή πλευρίτιδα με παράλληλη αφαίμαξη, ήταν θανατηφόρα συνταγή. Χρησιμοποιούσαν επίσης συστηματικά τις βδέλλες, κάτι που εξόργιζε τον γιατρό. Περιγράφει την περίπτωση φθισικού μοναχού σε κρίση, πάνω στην κοιλιά του οποίου βρήκε τοποθετημένες εκατόν είκοσι βδέλλες να τον απομυζούν και να τον αποτελειώνουν.
  Τέλος, ο γιατρός σήκωνε τα χέρια ακόμα και στις σπάνιες περιπτώσεις που κάποιοι άρρωστοι μοναχοί ζητούσαν τη βοήθεια του, καθώς μετά την διάγνωση του αρνούνταν κατηγορηματικά να πάρουν φάρμακα ή να πιούν λίγο δυναμωτικό ζωμό κρέατος, λέγοντας ότι ο Θεός θα τους τιμωρούσε αν παραβίαζαν τη νηστεία τους.

Μία σταγόνα ιστορία με την υπογραφή του Δημήτρη Καμπουράκη.

Διαβάστε εδώ όλα τα άρθρα.

Μία σταγόνα ιστορία – Διαβάστε επίσης
Η τιμωρία της αγαμίας και της κακογαμίας
Θερίζοντας Γερμανούς στο Αιγαίο
Ποια γυναίκα θεωρείται όμορφη;
Η βιομηχανία λειψάνων και κειμηλίων
Ο τρελός Χαλεπάς και η κοιμωμένη του
Αϊνστάιν – Χαζός και μεγαλοφυία
Φόρος υπέρ τρίτων για αφροδίσια
Το κυνήγι της γάτας, η εξορία του γουρουνιού
Η βιτριολική διαθήκη του Ανδρέα Συγγρού
Βόρειοι – Νότιοι: Ένα βρώμικο σφαγείο
Ο αποστάτης Γουλιμής
1200 μουλάρια φορτωμένα με χρυσάφι