Είναι το Μνημόνιο, ηλίθιε;

Διονύσης Τεμπονέρας*

       Αύριο Τρίτη, 18 Φεβουαρίου, είναι προγραμματισμένη μεγάλη απεργιακή κινητοποίηση, στην οποία πρωτοστατούν τα συνδικάτα, με στόχο να μην περάσει το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο της κυβέρνησης.

 Βασικό αίτημα των συνδικάτων και των ομοσπονδιών, που συμμετέχουν στην απεργία, μεταξύ άλλων, είναι να καταργηθεί ο νόμος 4387/2016, γνωστός και

ως «νόμος Κατρούγκαλου», να επανέλθει η 13η και 14η σύνταξη, να υπάρξει κρατική εγγύηση όλων των συντάξεων και να μην περάσει η προσπάθεια ιδιωτικοποίησης της δημόσιας κοινωνικής ασφάλισης.

Ας μείνουμε όμως στο πρώτο αίτημα. «Την κατάργηση του ν. 4387/2016». Από πολλές πλευρές ακούγεται η άποψη ότι η ασφαλιστική μεταρρύθμιση του 2016 είναι συμφωνημένη με τους δανειστές, στο πλαίσιο της εφαρμογής του Τρίτου Μνημονίου (ν. 4336/2015) και συνεπώς μια δομική αλλαγή του νόμου, που θα μετέβαλλε βασικά χαρακτηριστικά του, θα επέφερε προστριβές με τους Θεσμούς στο πλαίσιο της χαλαρότερης πάντως εποπτείας, που ασκούν οι τελευταίοι.

Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται είναι αν, παρά τις δεσμεύσεις του Μνημονίου, μπορεί να υπάρξει μια εναλλακτική, αριστερή, προοδευτική πρόταση για το ασφαλιστικό, δεδομένου ότι από τον Αύγουστο του 2018 η χώρα έχει ανακτήσει σημαντικό τμήμα της εθνικής της κυριαρχίας. Είναι από πλευράς του αριστερού-προοδευτικού κινήματος εφικτή μια τέτοια θεώρηση ή μήπως όπως έλεγε και το «ιερατείο» του Βερολίνου… «pacta sunt servanda»;

Αρχικά δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει τα δομικά στοιχεία «πολιτικού εκβιασμού», που ενυπάρχουν στον νόμο 4387/2016, ως αποτέλεσμα της μεγάλης ήττας στη διαπραγμάτευση του 2015. Πώς προκύπτει, άλλωστε, αυτό;

Μα φυσικά από τα κείμενα που παρατίθενται στο Τρίτο Μνημόνιο, σύμφωνα με τα οποία οι δανειστές δεν περιορίζονται απλά και μόνο σε δημοσιονομικούς στόχους, αλλά επιλέγουν να διαμορφώσουν λεπτομερή χαρακτηριστικά της επικείμενης τότε ασφαλιστικής μεταρρύθμισης.

Ας γίνουμε όμως πιο συγκεκριμένοι. Στον νόμο 4336/2015 αναφέρεται, ως προς τις δεσμεύσεις της κυβέρνησης των ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝ.ΕΛΛ. για τις συντάξεις:

«Εως τον Οκτώβριο του 2015 (βασικό παραδοτέο) οι αρχές θα θεσπίσουν νομοθετικά περαιτέρω μεταρρυθμίσεις που θα αρχίσουν να ισχύουν από την 1η Ιανουαρίου 2016:
α. για τον συγκεκριμένο σχεδιασμό και για τις παραμετρικές βελτιώσεις για την καθιέρωση στενότερης σύνδεσης μεταξύ εισφορών και παροχών,
β. για τη διεύρυνση και τον εκσυγχρονισμό της βάσης εισφορών και συντάξεων για όλα τα αυτοαπασχολούμενα άτομα, μεταξύ άλλων με μετάβαση από το ονομαστικό στο πραγματικό εισόδημα, υπό τον όρο της τήρησης των κανόνων για τις ελάχιστες απαιτούμενες εισφορές [...]».

Επίσης οι δανειστές ζητούσαν τον περιορισμό της κρατικής χρηματοδότησης, νέες μειώσεις παροχών, αύξηση εισφορών, τον περιορισμό των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων, την κατάργηση του ΕΚΑΣ, αλλά και την εξεύρεση αμοιβαία αποδεκτών εναλλακτικών μέτρων στο συνταξιοδοτικό σύστημα, έναντι του Δευτέρου Μνημονίου (ν.4093/2012) κ.λπ. Ας μείνουμε όμως στο κείμενο των δανειστών, όπως αυτολεξεί παρατίθεται ανωτέρω.

Η Ελληνική κυβέρνηση είχε συμφωνήσει με τους Θεσμούς, ως δομική του συστήματος αλλαγή (γι’ αυτό και περιέχεται ρητά στον νόμο), τη μετάβαση από το ονομαστικό στο πραγματικό εισόδημα για όλους τους αυτοαπασχολούμενους. Δηλαδή η σύνδεση της εισφοράς με το εισόδημα απετέλεσε κοινή επιδίωξη των μερών, ώστε το σύστημα εισφορολόγησης να μην προκύπτει με βάση τις «ασφαλιστικές κλάσεις», που αντιστοιχούσαν σε τεκμαρτά εισοδήματα, αλλά να υπάρξει ευθεία σύνδεση με το πραγματικό φορολογητέο εισόδημα.

Σύμφωνα, λοιπόν, με τους οπαδούς της άποψης ότι οι δεσμεύσεις παράγουν αποτελέσματα και μετά το τέλος της επιτροπείας, αφού οι διαρθρωτικές αλλαγές είναι συμπεφωνημένες, θα ήταν φυσικά αδύνατη η αποσύνδεση των εισφορών για τους ελευθέρους επαγγελματίες από το φορολογητέο εισόδημα.

Ομως, όπως είναι ήδη γνωστό από το νομοσχέδιο για το ασφαλιστικό, που έχει αναρτηθεί στη δημόσια διαβούλευση, η κυβέρνηση της Ν.Δ. προχωρά σε αποσύνδεση των εισφορών τόσο από το εισόδημα όσο και από τον κατώτατο μισθό και μάλιστα δίνει και έναν «πανηγυρικό τόνο» στη διάταξη αυτή, υπό την έννοια ότι αποτελεί μία από τις εμβληματικές παρεμβάσεις του νομοσχεδίου.

Επίσης προκύπτει ότι το ΣτΕ δεν έκρινε ως αντισυνταγματική τη σύνδεση της εισφοράς με το εισόδημα, άρα η κυβέρνηση δεν εξαναγκάστηκε σε μια τέτοια ρύθμιση, αλλά πήρε μια δική της πολιτική πρωτοβουλία. Αντίστοιχη πρωτοβουλία είχε βεβαίως πάρει μονομερώς και η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, όταν π.χ. επανέφερε μέρος της 13ης σύνταξης, όταν αύξησε τον κατώτατο μισθό, όταν έφερε τις 120 δόσεις κ.λπ.

Τι θέλουμε να πούμε με αυτό; Είναι μια μόνο απλή απόδειξη ότι και βασικές αρχές που έχουν συμφωνηθεί με τους δανειστές (διαρθρωτικές δηλαδή αλλαγές) και αφορούν το ασφαλιστικό είναι απόλυτα εφικτό να μεταβληθούν και έτσι δίνονται απεριόριστες δυνατότητες σε όλες τις δημοκρατικές δυνάμεις του κόσμου της εργασίας (και όχι μόνο), να καταθέσουν τη δική τους εναλλακτική πρόταση για το ασφαλιστικό της επόμενης μέρας των μνημονίων.

Μια πρόταση, που θα περιλαμβάνει ένα ασφαλιστικό, το οποίο θα σέβεται τις βασικές αρχές της δημόσιας κοινωνικής ασφάλισης και θα αποκλείει τη συρρίκνωση του δημόσιου χώρου του ΣΚΑ. Που θα στηρίζεται στην κρατική εγγύηση, στην αναδιανομή του εισοδήματος μεταξύ των γενεών αλλά και εντός της ίδιας γενιάς, που θα μοιράζει ισόποσα τα δημόσια βάρη της κοινωνικής ασφάλισης μεταξύ μισθωτής εργασίας και ελεύθερου επαγγέλματος. Ενα ασφαλιστικό που το κράτος θα έχει πλήρη εγγυητική ευθύνη για το σύνολο των παροχών σε κύρια, επικουρική σύνταξη, σε εφάπαξ παροχή και υγεία. Ενα ασφαλιστικό που θα δίνει σαφές στίγμα προς τους συνταξιούχους, ότι θα ανοίξει τη συζήτηση εκ νέου για τα όρια ηλικίας, για την επιστροφή σταδιακά όλων όσα έχασαν οι συνταξιούχοι την περίοδο της κρίσης (13η και 14η σύνταξη) κ.λπ.

Υπάρχει μια τέτοια ανάγκη; Φυσικά! Δεν το λέω εγώ. Το λένε τα συνδικάτα και οι εργαζόμενοι. Και πιστέψτε με. Αυτοί ξέρουν καλύτερα…

*Δικηγόρος - εργατολόγος