Του Γιώργου Κ. Καββαδία
Ο χειμώνας του 1990-91 σηματοδοτείται από την «άνοιξη» των μαθητικών καταλήψεων. Η εξέγερση ξεκίνησε από την περιφέρεια, την Κρήτη και την Κέρκυρα το 3ο δεκαήμερο του Νοέμβρη, και εξαπλώθηκε σ’ όλη την Ελλάδα.
Στις 22/11/1990 δημοσιεύονται στο Φύλλο της «Εφημερίδας της Κυβερνήσεως» (ΦΕΚ) τα Π.Δ. του Υπουργού Παιδείας Β. Κοντογιαννόπουλου για την οργάνωση και λειτουργία των σχολείων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.1 Το κίνημα των μαθητικών καταλήψεων αυθεντικό και αυθόρμητο με τα περισσότερα σχολεία όχι να εγκαταλείπονται, αλλά να μετατρέπονται με ολοήμερη περιφρούρηση από τη συντριπτική πλειονότητα των μαθητών για περίπου δυο μήνες σε κέντρα αγώνα. Ειδικότερα το πρώτο δεκαπενθήμερο του Δεκέμβρη πραγματοποιούνται μαζικά και ενθουσιώδη πανεκπαιδευτικά συλλαλητήρια συλλαλητήρια με συνθήματα που χαρακτηρίζονται για την καυστικότητα και το χιούμορ τους.
Η Αριστερά στης συναίνεσης και της υποταγής
Ο ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ (ΕΑΡ & ΚΚΕ) επιμένει να μην επιζητά την απόσυρση των ΠΔ που είναι η αιτία του κινήματος των καταλήψεων και πασχίζει για την καταστολή του. Είναι χαρακτηριστική η συνάντηση του Γ. Γραμματέα του ΚΚΕ Γρ. Φαράκου και του ΥΠΕΠΘ.
Στο βιβλίο του Γρ. Φαράκου, ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, την επίμαχη περίοδο (1989-1991), ανάμεσα σε άλλα αποκαλυπτικά διαβάζουμε και τα παρακάτω:
«Μια κάποια σημασία είχε η αντιμετώπιση από τη μεριά του ΚΚΕ της μεγάλης αναταραχής στα Λύκεια μέσης εκπαίδευσης -Δεκέμβριος 1990-Ιανουάριος 1991-που οδήγησε σε νεκρούς σε Αθήνα και Πάτρα. Με επιμονή μου έγινε προσπάθεια να υπάρξει μια πιο υπεύθυνη στάση από το συνδικαλιστικό κίνημα των εκπαιδευτικών που οι θέσεις του απλώς οδηγούσαν σε άκαιρη κι αναποτελεσματική όξυνση. Πήρα την πρωτοβουλία για τηλεφωνική επαφή και συνάντηση με τον Υπουργό Παιδείας Β. Κοντογιαννόπουλο. Έδειξε κατανόηση στις προτάσεις για απόσυρση των διαταγμάτων που είχαν σταθεί η αφορμή για το μαθητικό ξεσηκωμό. Τις ίδιες σκέψεις ανέπτυξα σε συνάντηση και με τον Πρωθυπουργό».2 (Οι υπογραμμίσεις δικές μου). Ο Γρηγόρης Φαράκος ζητά από τον πρωθυπουργό «να υπάρξει μια κάποια αναστολή της εφαρμογής των ΠΔ» («Ριζοσπάστης 13 Δεκέμβρη 1990) (Οι υπογραμμίσεις δικές μου).
«Ο ΑΓΩΝΑΣ ΔΙΚΑΙΩΝΕΤΑΙ» (Πρωτοσέλιδος τίτλος του Ριζοσπάστη 18 Δεκέμβρη 1990)
«Θετικό Βήμα
Η αδιαλλαξία παραχώρησε αναγκαστικά τη θέση της στη λογική. Και η αλαζονεία αυτό το σύνδρομο αυταρχίας της εξουσίας, στην αποδοχή του διαλόγου και της κοινής αναζήτησης λύσεων στις μεγάλες ανάγκες της εκπαίδευσης»3. (Οι υπογραμμίσεις δικές μου).
Αλλά και για τις προτάσεις του υπουργού Παιδείας Β. Κοντογιαννόπουλου ο βουλευτής του ΣΥΝ Κ. Ρήγας δηλώνει: «πολλές είναι έτσι γενικά διατυπωμένες που κανένας δεν μπορεί να διαφωνήσει (…) Άρα θα πρέπει να συμφωνήσουμε ότι σε ό,τι υπάρχει συμφωνία στις γενικές αρχές, θα πρέπει να υπάρχει και συμφωνία στη διαμόρφωση των τελικών διατυπώσεων με τη μορφή νομοσχεδίου…» (Ριζοσπάστης 19 Δεκέμβρη 1990)
Η δράση κρατικών και παρακρατικών μηχανισμών
Και αφού η Αριστερά της συναίνεσης και της υποταγής δεν επαρκεί για την καταστολή του κινήματος των καταλήψεων σχεδιάζεται η δράση κρατικών και παρακρατικών μηχανισμών. Από το Σαββατοκύριακο 5-6 Γενάρη πριν ανοίξουν τα σχολεία αρχίζουν οι εισβολές. Επεισόδια σε σχολεία της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. «Γονείς» και άλλες …αγανακτισμένες δυνάμεις προσκείμενες στο κυβερνητικό κόμμα πρωτοστατούν. Η δράση των παρακρατικών μηχανισμών της κυβέρνησης κορυφώνεται με τη δολοφονία του καθηγητή Ν. Τεμπονέρα σε σχολικό συγκρότημα της Πάτρας (8/1/1991).
Ροπαλοφόροι, με επικεφαλής στελέχη της ΟNNΕΔ στην Πάτρα, εισβάλλουν στο 3ο Λύκειο, το καταλαμβάνουν και διώχνουν τους μαθητές. Οι ροπαλοφόροι της ΟNNΕΔ επιτίθενται, χτυπώντας με λοστούς, σιδερόβεργες και άλλα αντικείμενα. Ο Νίκος Τεμπονέρας, 38 χρονών (1953 – 1991) καθηγητής μαθηματικών σε Λύκειο της Πάτρας και στέλεχος του Εργατικού Αντιμπεριαλιστικού Μετώπου (ΕΑΜ) μεταφέρεται κλινικά νεκρός στο νοσοκομείο. Υπάρχουν 3 ακόμη τραυματίες από τη δολοφονική επίθεση των ροπαλοφόρων. Επικεφαλής των τραμπούκων ήταν οι Δ. Καλαμπόκας πρόεδρος της τοπικής ΟΝΝΕΔ και οι Αλέξης Μαραγκός στέλεχος της ΟΝΝΕΔ, Σπίνος και άλλοι. Αυτόπτες μάρτυρες καταγγέλλουν ότι είδαν τον Καλαμπόκα να κρατάει σίδερο και να χτυπά στο κεφάλι τον καθηγητή N. Τεμπονέρα.4
Χρήστος Τσουκαλάς (Ο καθηγητής που τραυματίστηκε από τους τραμπούκους της ΟΝΝΕΔ): Το χρονικό της δολοφονίας του Νίκου Τεμπονέρα.
Yπάρχουν πράγματα για τα οποία αποφεύγεις να μιλήσεις και ας έχουν περάσει πολλά χρόνια. Mπορεί από τότε να έχεις χάσει και άλλους φίλους, άλλοι που έχασαν τη μάχη με τη φθορά του χρόνου και τις ασθένειες, άλλοι που έχασαν τη μάχη με τη σκουριά του περάσματος από τον 20ο στον 21ο αιώνα. Mα η απώλεια του Nίκου Tεμπονέρα είναι μοναδική. Aπρόσμενη και άδικη. Γιατί πού να φανταστεί κανείς ότι το 1991, δεκαεπτά χρόνια μετά τη…… μεταπολίτευση, δίπλα στα Ψηλά Aλώνια, μπροστά στα μάτια πλήθους ανθρώπων, από τη νεολαία του κυβερνητικού κόμματος θα γινόταν δολοφονία! Kι όμως το σκηνικό και το παρασκήνιο που είχε στηθεί το προηγούμενο διάστημα εκεί οδήγησε. Kυβερνούσε η Nέα Δημοκρατία, με πρωθυπουργό το Mητσοτάκη και Yπουργό Παιδείας τον Kοντογιαννόπουλο. H εκπαιδευτική τους μεταρρύθμιση γύριζε την εκπαίδευση δεκαετίες πίσω.
Mε το πολυνομοσχέδιο που θα έφερνε στη Bουλή (κατάργηση αδικαιολόγητων απουσιών, επιβολή «ομοιόμορφης» ενδυμασίας και «πειθαρχικού ελέγχου» της εξωσχολικής ζωής, επανακαθιέρωση προσευχής, έπαρσης της σημαίας και εκκλησιασμού) και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση: (λειτουργία ιδιωτικών AEI, περικοπές κοινωνικών παροχών σε φοιτητές κ.ά.). Tο 70% των σχολείων βρισκόταν υπό κατάληψη, ενώ καθημερινό φαινόμενο ήταν οι διαδηλώσεις στις μεγάλες πόλεις της χώρας. H κυβέρνηση, θορυβημένη από τις μαθητικές καταλήψεις που δεν έλεγαν να κοπάσουν και συνεχίζονταν ακόμα και μετά τις χριστουγεννιάτικες διακοπές, οργάνωνε τις αντικαταλήψεις. Στην Πάτρα η προετοιμασία ξεκίνησε από τις 22 Δεκέμβρη.
Σε σύσκεψη της ΔAKE εκπαιδευτικών με τον υφυπουργό Παιδείας Mπεκίρη στο ξενοδοχείο «Aστήρ» ο Kαλαμπόκας κάνει κριτική και διαμαρτύρεται γιατί δεν χρησιμοποιείται συνολικά η ONNEΔ!!! Kαι ο υφυπουργός-άκουσον – άκουσον -απαντάει: «Δεν ήρθε ακόμα η ώρα! Σύντομα θα σας αξιοποιήσουμε!!.» (Aρκετό καιρό πριν είχε συγκροτηθεί εντός της ONNEΔ τραμπούκικη ομάδα κρούσης που ξυλοκοπούσε τους πολιτικούς της αντιπάλους σε συγκεντρώσεις, αφισοκολλήσεις κλπ. Yπήρχαν συνθήματα στους τοίχους που διαφήμιζαν τη δράση της πχ. «Kαλαμπόκας – αγώνες» (τραμπούκικοι προφανώς). Σε σύσκεψη των διευθυντών των σχολείων ο Nομάρχης Aχαΐας Tάγαρης δηλώνει: «οι καταλήψεις είναι παράνομες και οι ανακαταλήψεις από οποιονδήποτε είναι νόμιμες». H αστυνομία έκανε πλάτες έχοντας αποχωρήσει στα παρασκήνια και δεν εμφανίζεται στο χώρο ακόμα και όταν τα ραδιόφωνα της πόλης μεταδίδουν ανακοινώσεις για επεισόδια, καταγγελίες και εκκλήσεις πολιτών. Δραστηριοποιείται μετά τη δολοφονία. Tο κράτος παρέδιδε το πεδίο δράσης στο παρακράτος.
Mόνο που την παρακρατική δράση ανέλαβε η προαναφερθείσα ομάδα. Tο ίδιο βράδυ φτάνει στην Πάτρα ο γραμματέας του Yπουργείου Δημόσιας Tάξης Kουτελιδάκης και μαζί με το Nομάρχη Aχαΐας Tάγαρη και τον αστυνομικό διευθυντή Mπάδα αμπαρώνονται στα γραφεία της Aστυνομικής διεύθυνσης. Στόχος είναι να συγκαλυφθεί το έγκλημα, να καλυφτούν όλοι, φυσικοί και ηθικοί αυτουργοί. Στις 8 του Γενάρη, αργά το απόγευμα, καμιά τριανταριά ONNEΔίτες με πυρήνα την ομάδα κρούσης και επικεφαλής τον τοπικό πρόεδρο της οργάνωσης Iωάννη Kαλαμπόκα, (μαζί του οι Mαραγκός, Σπίνος, Γραμματίκας, κ.λπ.) ξεκινούν από τα γραφεία της με κουβάδες και βούρτσες (τάχα για αφισοκόλληση), με ρόπαλα, αλυσίδες, μαχαίρια και λοστάρια. Πρώτα επιχείρησαν ανακατάληψη του Πολυκλαδικού Λυκείου (πρώην Παράρτημα του Πανεπιστημίου της Πάτρας) χωρίς όμως να πετύχουν να διώξουν τους καταληψίες μαθητές, οι οποίοι ζήτησαν βοήθεια από καθηγητές που βρίσκονταν στα γειτονικά γραφεία της EΛME. Συνεχίζουν προς τα σχολεία στην Tριών Nαυάρχων. Aργότερα, η ίδια ομάδα επιτίθεται κατά του 3ου Λυκείου και καταφέρνουν να διώξουν τους μαθητές που βρισκόταν στο χώρο.
Aφού μάλιστα ξυραφίζουν τα χέρια του προέδρου του 15μελούς συμβουλίου Kώστα Σκρεμύδα. Tα ραδιόφωνα της πόλης μεταδίδουν καταγγελία για τα επεισόδια της προέδρου της EΛME Pένας Aντωνέλη. Kλιμάκια καθηγητών πάνε στα κατειλημμένα σχολεία να ενημερώσουν τους μαθητές να φυλάγονται. Σε λίγο, συγκεντρώνονται έξω από το λύκειο δεκάδες μαθητές, καθηγητές, γονείς, ο δήμαρχος Πάτρας, A. Kαράβολας, και πλήθος κόσμου.
Oι κυρίαρχοι του χώρου αφήνουν το Δήμαρχο να μπει για λίγο στο σχολείο αλλά αρνούνται να αποχωρήσουν από το σχολείο. Aυτοί είναι πια η εξουσία! Tους έκαναν να το πιστέψουν τα όπλα τους, οι κομματικοί τους προϊστάμενοι και ο κρατικός μηχανισμός που υποκαθιστούσαν. «Θα παραδώσουμε αύριο το σχολείο για να λειτουργήσει», είπαν. Στη συνέχεια ρίχνουν προς τα έξω κουβάδες με νερά και κόλλες. Φωνές, κραυγές, απειλές, εκτοξεύονται από τους τραμπούκους. Όταν άνοιξε η καγκελόπορτα του σχολείου ο αρχηγός της συμμορίας, Γ. Kαλαμπόκας, μαζί με τα πρωτοπαλίκαρά του, με υψωμένους τους σιδερολοστούς, δίνει το σύνθημα του θανάτου. O Nίκος Tεμπονέρας βρίσκεται μπροστά στην πόρτα. O σιδηρολοστός του Kαλαμπόκα καρφώνεται στο κεφάλι του.
Tαυτόχρονα πετούν προς τους συγκεντρωμένους πέτρες, ξύλα, καρεκλοπόδαρα και σίδερα. (Αντιτετράδια 8 Γενάρη 2020)5
10 Γενάρη 1991 – 4 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους από καπνογόνο των ΜΑΤ
Στις 10 Ιανουαρίου 1991 πραγματοποιήθηκε μεγάλο συλλαλητήριο στην Αθήνα, στο οποίο πήραν μέρος γύρω στα 100.000 άτομα που είχε τραγική κατάληξη. Από τις συγκρούσεις ΜΑΤ και διαδηλωτών έπιασε φωτιά το πολυκατάστημα «Κάπα-Μαρούσης» στην Πανεπιστημίου, με αποτέλεσμα να βρουν τον θάνατο τέσσερις άνθρωποι. Την πυρκαγιά προκάλεσε ένα καπνογόνο που ρίχτηκε από τους αστυνομικούς. Τις επόμενες μέρες η κατάσταση άρχισε να ομαλοποιείται και από την πυροσβεστική πολιτική Σουφλιά. Οι μαθητές ξαναγύρισαν στα μαθήματά τους στις 13 Ιανουαρίου.5
Η αιμάτινη αλυσίδα – Ο Ν. Τεμπονέρας σύμβολο των αγώνων
Υπάρχει μια αιμάτινη αλυσίδα δολοφονιών από το αστικό κράτος στη μεταπολίτευση. Κουμής, Κανελλοπούλου, Καλτεζάς, Τεμπονέρας, Γρηγορόπουλος, Φύσσας συγκροτούν ένα “δάσος σκοτωμένων φίλων” που μαρτυράει το βάθος της καταστολής και την έκταση της κρατικής βίας. Ο Ν. Τεμπονέρας μαζί με τον Σ. Πέτρουλα και τον Γρ. Λαμπράκη συγκροτούν την “αγία τριάδα” της ύπατης θυσίας με την οποία η ηττημένη αριστερά πρόβαλλε την ηθικοπολιτική υπεροχή της απέναντι στο παλιό παρακράτος και τις σύγχρονες εκφράσεις του όπως είναι ο νεοφασισμός.
Ο Ν. Τεμπονέρας εξακολουθεί να παραμένει παράδειγμα προς μίμηση στον εκπαιδευτικό κόσμο. Η μνήμη του αντέχει στη λήθη, τη στρέβλωση και τη συκοφαντία.
Ο Ν. Τεμπονέρας ήταν τη σωστή ώρα στο σωστό μέρος. Στο σχολείο με τους μαθητές του κόντρα στις επιθέσεις των φασιστοΟΝΝΕΔιτών. Με το παράδειγμά του έδειξε το δρόμο για τον δάσκαλο που διδάσκει με το ζωντανό παράδειγμά του και αποτελεί φάρο ανεκτίμητης αξίας για τις επερχόμενες γενιές. Κυρίως για τους εκπαιδευτικούς που βιώνουν την περιπλάνηση, τους φοιτητές που βλέπουν το φάντασμα της ανεργίας και τους μαθητές που συμβιώνουν με την αμάθεια.
Η δολοφονία του Ν. Τεμπονέρα ξέσχισε τη μάσκα του νεοφιλελευθερισμού που εμφανιζόταν ως εναλλακτική και ήπια λύση. Αποτελεί διαχρονικό δίδαγμα για όλο το μαχόμενο κίνημα που θέλει να μεταφερθεί από τη θεωρία στην πράξη και από τον λόγο στη ζωή.
Αν οι πορείες της νεολαίας μνημονεύουν τον Ν. Τεμπονέρα είναι γιατί όσο οι αλυσίδες της εξάρτησης και της εκμετάλλευσης είναι εδώ, άλλο τόσο είναι και αυτοί που τις σφυροκοπούν. Ακόμα και με τίμημα τη ζωή τους όπως ο Ν. Τεμπονέρας.
Στη σημερινή συγκυρία όπου η Ευρώπη τρίζει, ο διεθνή ορίζοντας σκοτεινιάζει, ο πόλεμος βρίσκεται στην αυλή μας, τα καραβάνια των αποκλεισμένων πληθαίνουν και η επίθεση του συστήματος συνεχίζεται και εντείνεται, ο Ν. Τεμπονέρας καταυγάζει σαν φάρος. Ζει, εμπνέει και οδηγεί!
ΥΓ.: Για την ιστορία, ο δολοφόνος Ι. Καλαμπόκας καταδικάστηκε πρωτόδικα σε ισόβια και στο Εφετείο η ποινή του μειώθηκε, ενώ ο Αλέκος Μαραγκός απαλλάχθηκε με βούλευμα. Η δίκη διάρκεσε σχεδόν ένα χρόνο (22 Ιουνίου 1992 – 9 Μαρτίου 1993) και έγινε στο Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο Βόλου. Πρωτοδίκως καταδικάσθηκε σε ισόβια για ανθρωποκτονία εκ προθέσεως, χωρίς να του αναγνωρισθεί κανένα ελαφρυντικό. Λίγους μήνες αργότερα έγινε η δίκη του σε δεύτερο βαθμό (7 Δεκεμβρίου 1993 – 19 Απριλίου 1994) ενώπιον του Μικτού Ορκωτού Εφετείου Λάρισας. Οι δικαστές του αναγνώρισαν ελαφρυντικά και τον καταδίκασαν σε κάθειρξη 17 ετών και τριών μηνών. Στις 2 Φεβρουαρίου 1998 αφέθηκε ελεύθερος, αφού εξέτισε τα 3/5 της ποινής του. Από την υπόλοιπη ομάδα των ΟΝΝΕΔιτών, οι περισσότεροι «τιμωρήθηκαν» με μικρές ποινές κάποιων μηνών φυλάκισης. Ολοι κυκλοφορούν ελεύθεροι και οι περισσότεροι δουλεύουν σε δημόσιες υπηρεσίες.
Ο ΝΙΚΟΣ ΤΕΜΠΟΝΕΡΑΣ ΖΕΙ – ΕΜΠΝΕΕΙ – ΟΔΗΓΕΙ
Σημειώσεις – Βιβλιογραφία
- Γιώργος Κ. Καββαδίας, Αφιέρωμα: 30 χρόνια «Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης» – Η τριακονταετία των εκπαιδευτικών και κοινωνικών αγώνων (1988 – 2018)
- Γρηγόρης Φαράκος, Μαρτυρίες και στοχασμοί 1941-1991 – 50 χρόνια πολιτικής δράσης, Εκδ. Προσκήνιο 1993.
- Ριζοσπάστης 18 Δεκέμβρη 1990
- Γιώργος Κ. Καββαδίας, Το χρονικό μιας μη «προαναγγελθείσης εξέγερσης», Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης τ. 13 – 14 Φεβρ. – Απρ. 1991
Αποφράδα μέρα, και "τιμήσαμε" δεόντως τη μνήμη του στο σχολείο.
ΑπάντησηΔιαγραφή