Επιχείρηση «Μιθριδάτης»: Πώς συνηθίζουμε να ζούμε σε ακραίες καταστάσεις χωρίς να πιστεύουμε ότι είναι ακραίες.

Μιχάλης Ψύλος • psilosm@naftemporiki.gr

Ο Μιθριδάτης (132 π.Χ- 63 π.Χ) ήταν βασιλιάς του Πόντου και της Μικράς Αρμενίας στην περιοχή της βόρειας Μικράς Ασίας. Επειδή φοβόταν μήπως τον δολοφονήσουν με δηλητήριο, δηλητηρίαζε ο ίδιος σταδιακά τον εαυτό του! Χρησιμοποιούσε λίγο λίγο, αυξανόμενες, μικρές μη θανατηφόρες δόσεις δηλητηρίου, με αποτέλεσμα να αποκτήσει ανοσία. Όταν όμως νικήθηκε από τον Ρωμαίο στρατηγό Πομπήιο το 63 π.Χ, ο Μιθριδάτης  προσπάθησε να αυτοκτονήσει με δηλητήριο, αλλά επειδή δεν τα κατάφερνε εξαιτίας της ανοσίας που είχε αποκτήσει, διέταξε έναν αξιωματικό του να τον σκοτώσει με ξίφος.

Από το όνομα του βασιλιά του Πόντου έχει επικρατήσει σήμερα ο όρος μιθριδατισμός και χρησιμοποιείται για να περιγράψει μεταφορικά τη σταδιακή αποδοχή και εξοικείωση με καταστάσεις που πριν χαρακτηρίζονταν ως επικίνδυνες, αλλά οι πολίτες τελικά τις αποδέχονταν. Είτε με τη λογική ότι τίποτα δεν αλλάζει είτε ότι «όλοι ίδιοι είναι».

Αυτή η σταδιακή εξοικείωση που είναι βασικό όπλο της σημερινής πολιτικής επικοινωνίας, δεν έρχεται από τη μια στιγμή στην άλλη. Χρειάζεται χρόνος, μια συνεχή πλύση εγκεφάλου με εικόνες, ειδήσεις, πληροφορίες, ώστε ο πολίτης να αρχίσει να θεωρεί φυσιολογικό ή ανεκτό κάτι που σε παλιότερες εποχές θα προκαλούσε αντίδραση, αγανάκτηση ακόμη και βίαιες ανατροπές.

Σήμερα, αυτό το όπλο του Μιθριδατισμού είναι αποτελεσματικό, αλλά δεν λειτουργεί με τα δηλητήρια. Σήμερα, αυτή η ιδέα επιστρέφει χιλιάδες φορές και έχει στόχο να συνηθίσουμε κάθε είδους εγκλήματα, που μπορεί να μας οργίζουν την πρώτη φορά, λίγο λιγότερο τη δεύτερη. Μετά το συνηθίζουμε. Σαν τον τυφώνα που γεμίζει τα πρωτοσέλιδα την πρώτη φορά, λίγο λιγότερο τη δεύτερη, ακόμα λιγότερο την τρίτη: έτσι συνηθίζουμε να ζούμε σε ακραίες καταστάσεις χωρίς να πιστεύουμε ότι είναι ακραίες. Και δεν αγανακτούμε πια, ούτε ανησυχούμε, όταν γίνεται ακόμα και το χειρότερο. Τελικά, η περιγραφή μιας καταστροφής που θα έρθει, θα είναι τόσο ρεαλιστική, τόσο επαναλαμβανόμενη, που αρκεί να τη συνηθίσεις. Να μην ανησυχείς πια γι’ αυτήν, να την ανέχεσαι.

Αυτές οι σκέψεις έρχονται στο νου μετά την ανείπωτη τραγωδία στα Τέμπη. Βλέπουμε να ξετυλίγεται σιγά σιγά μι προσπάθεια να «το συνηθίσουμε». Αφού ήταν «βασικά ανθρώπινο λάθος», όπως έσπευσε να προλάβει ο πρωθυπουργός τα αποτελέσματα της «υπερκομματικής» επιτροπής που θα συσταθεί. Αφού, ανθρώπινα λάθη γίνονταν, γίνονται και θα γίνονται…Να το συνηθίσουμε!

Πρόκειται για επικοινωνιακές τακτικές Μιθριδατισμού. Βασικές αρχές επικοινωνιακής διαχείρισης κρίσεων. Είναι η λεγόμενη εταιρική «στρατηγική ελαχιστοποίησης της ευθύνης» : Αναγνώριση αδυναμίας, παραπομπή σε ανθρώπινο λάθος βρε αδελφέ και καλλιέργεια προσδοκίας ότι όλα θα λυθούν. Μετά τις εκλογές, φυσικά. Το ερώτημα είναι βέβαια αν έχουμε πάρει τόσο μεγάλη δόση Μιθριδατισμού και το φαινόμενο θα επαληθευτεί και αυτή τη φορά. Θα «συνηθίσουμε» και την τραγωδία στα Τέμπη;

•