Φθόνος: Κινητήρια δύναμη της ζωής ή “καταστροφέας” της ευτυχίας;

   Δεν υπάρχει κάποιος που να μην έχει φθονήσει ανθρώπους με περισσότερα χρήματα ή καλύτερη εμφάνιση ή καλύτερη τύχη στον έρωτα. Αν υπάρχει κάτι που θα θέλαμε πολύ αλλά δεν μπορεί να μας το εγγυηθεί καμία προσπάθεια –καλύτερη υγεία, ένα καινούριο μωρό, επαγγελματική αναγνώριση ή φήμη– τότε μπορεί να γίνει αφόρητο να βλέπουμε τους άλλους να το αποκτούν.


   Η ψυχαναλύτρια Μέλανι Κλάιν θεωρούσε τον φθόνο ως μία από τις βασικές κινητήριες δυνάμεις στη ζωή όλων μας, ειδικά στις σχέσεις μεταξύ αδελφών και σε άλλες κοινωνικές ευγενείς σχέσεις – δηλαδή, με τα υποκατάστατα των αδελφών μας. Δεν μπορούμε να μη φθονούμε εκείνους που φαίνεται ότι έχουν λάβει περισσότερες ευλογίες απ’ ό,τι εμείς.

   Κατά μία έννοια αυτό μπορεί να αποτελέσει υγιή αντίδραση, που μας δίνει το κίνητρο να θεραπεύσουμε την αδικία οποιουδήποτε είδους. Μπορεί να εκφραστεί στον χώρο εργασίας με μια εκστρατεία για τη θέσπιση νομοθεσίας που να εγγυάται ίσες αμοιβές ανεξαρτήτως φύλου. Μπορεί να εκφραστεί πολιτικά στην άρνηση ενός κοινωνικού συστήματος που επιτρέπει την ύπαρξη χάσματος ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς.

   Αλλά ο φθόνος για τα δώρα της φύσης, όπως ήταν τα πνευματικά δώρα του Αριστοτέλη, είναι ο καταστροφέας της ευτυχίας. Μπορεί να αλλοιώσει την προσωπικότητα όποιου φθονεί και να οδηγήσει σε εμμονή.

   Μπορεί να οδηγήσει σε απόλυτα αδικαιολόγητες επιθέσεις προς το αντικείμενο του φθόνου· στον σύγχρονο κόσμο αυτές συχνά παίρνουν τη μορφή μοχθηρού «τρολαρίσματος» ή κυβερνο-επιθέσεων. Σε ακραίες περιπτώσεις ο φθόνος μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα ολόκληρη η κοινωνία να στερηθεί τα έργα μιας ιδιοφυΐας, αν η σταδιοδρομία ενός προικισμένου ανθρώπου έχει «επιτυχώς» παρακωλυθεί.