Ενα σύγχρονο έγκλημα με τη δική μας ανοχή

Κωνσταντίνα Ιωακειμίδου

 

     Kάθε τριάντα δευτερόλεπτα ένας άνθρωπος γίνεται σκλάβος. Γίνεται αντικείμενο σεξουαλικής εκμετάλλευσης, υποχρεώνεται σε καταναγκαστική

εργασία ή σε καταναγκαστική οικιακή εργασία είτε σε εργασία για αποπληρωμή χρέους ή γίνεται θύμα της εμπορίας οργάνων.

Παιδιά επίσης εξαναγκάζονται να συμμετέχουν σε ένοπλες συγκρούσεις, ενώ ο αριθμός των παιδιών και εφήβων θυμάτων αυξάνεται αγγίζοντας το 27% των θυμάτων.

  Εν έτει 2019, 40 εκατομμύρια άνθρωποι είναι δούλοι (εξ αυτών 25 εκατομμύρια σε καταναγκαστική εργασία και σεξουαλική εκμετάλλευση και 15 εκατομμύρια σε εξαναγκαστικούς γάμους).

  Η εμπορία ανθρώπων είναι μια επικερδής όσο και αποτρόπαια δραστηριότητα αφού τα κέρδη φτάνουν, σύμφωνα με εκτιμήσεις, στα 150,2 δισ. δολάρια τον χρόνο. Επίσης μόνο ένας στους εκατό χιλιάδες διακινητές καταδικάζεται.

«Είναι μια ιστορία που κανείς δεν θέλει να ξέρει. Κανείς δεν θέλει να γνωρίζει. Είναι ένας μπελάς» (Aπό το τρέιλερ της ταινίας «Zenaida»)

  Στις 8 Απριλίου η μη κερδοσκοπική οργάνωση Α21 Greece, που δραστηριοποιείται σε 14 χώρες σε όλο τον κόσμο, σε συνεργασία με τον Δήμο Αγίας Παρασκευής και την Κινηματογραφική Λέσχη Αγίας Παρασκευής διοργάνωσαν ενημερωτική εκδήλωση για το θέμα της εμπορίας ανθρώπων με αφορμή την προβολή που είχε προηγηθεί της ταινίας «Zenaida» των Αλέξη Τσάφα και Γιάννη Φώτου για το sex trafficking.

«Συμβαίνει κι εδώ» καθώς η Ελλάδα είναι χώρα διέλευσης και προορισμού των θυμάτων. Συμβαίνει παντού, αφού σήμερα υπάρχουν εκατομμύρια σκλάβοι σε όλο τον κόσμο, περισσότεροι από κάθε άλλη στιγμή της Ιστορίας. Ενα έγκλημα που διαπράττεται εις βάρος εκατομμυρίων ανθρώπων και με τη δική μας ανοχή.

  Την εκδήλωση συντόνισε η πρόεδρος της Κινηματογραφικής Λέσχης, Μυρίλλα Λεγάκη, ενώ χαιρετισμό απηύθυνε ο δήμαρχος Αγ. Παρασκευής, Γ. Σταθόπουλος.

Το κορίτσι από τη Μολδαβία

   Η ιστορία που ακολουθεί δεν είναι ένα τρομακτικό παραμύθι. Είναι πραγματική ιστορία και συνέβη, όπως και τόσες άλλες, εδώ.

«Η Τάνια γεννήθηκε στη Μολδαβία. Παιδί μιας πολύ φτωχής οικογένειας. Εχασε τη μητέρα της νωρίς. Εως τα 14 έτη της απολάμβανε να πηγαίνει στο σχολείο. Ομως ο πατέρας της τη διακόπτει από το σχολείο και της ξεκαθαρίζει ότι θα πρέπει από εδώ και στο εξής να αναλάβει τα οικιακά και τη φροντίδα των τριών μικρότερων αδελφών της. Αυτός είναι ο ρόλος της. Να ζει χωρίς φίλους, χωρίς συμμαθητές. Οφείλει να υποτάσσεται. Της ζητούν όμως να κάνει και άλλα. Ο θείος της τη βιάζει συστηματικά. Εως τα 18 της χρόνια ζει έναν εφιάλτη από τον οποίο δεν έχει καμία ελπίδα να ξεφύγει.
Κάποια στιγμή την πλησιάζει μια γειτόνισσα, η Μαρία. Στην Ελλάδα υπάρχει ζήτηση για δουλειές κυρίως το καλοκαίρι, της λέει.
  Η Μαρία μπορεί να τη βοηθήσει στο ψάξιμο. Θα γλιτώσει από την οικονομική ανέχεια και από τον θείο της. Υστερα από λίγες ημέρες η Μαρία τής βρίσκει δουλειά διάρκειας έξι μηνών σε καφέ μπαρ στη Σκιάθο. Ο μισθός που της υπόσχεται είναι καλός, έχει διασφαλισμένη διαμονή και εισιτήρια. Η Μαρία θα κάνει όλα τα διαδικαστικά. Ο πατέρας της Τάνιας συμφωνεί. Μετά την παρέλευση δύο μηνών τα χαρτιά της είναι έτοιμα. Φτάνουν στην Αθήνα.
  Η Τάνια δεν καταλαβαίνει τίποτα. Δεν γνωρίζει ελληνικά ούτε αγγλικά. Είναι εντελώς αποπροσανατολισμένη. Το αφεντικό τις περιμένει στο αεροδρόμιο. Τι ανακούφιση. Της μιλάει στη γλώσσα της καθώς γνωρίζει μερικές λέξεις. Σκέφτεται τα αδέλφια της. Τουλάχιστον αυτά θα είναι πιο τυχερά από εκείνη. Με τα χρήματα που θα κερδίζει θα μπορέσει να τα βοηθήσει και τουλάχιστον εκείνα θα σπουδάσουν.
  Φτάνουν στο νησί. Κατευθύνονται σε μια πολυκατοικία απομονωμένη. Το αφεντικό τής ζητάει το διαβατήριό της και της παίρνουν επίσης το κινητό της τηλέφωνο.
  Στο διαμέρισμα βρίσκονται άλλες δυο κοπέλες. “Καλώς όρισες στην κόλαση”, είναι οι πρώτες τους κουβέντες. “Κάνε ό,τι σου λένε και θα τη γλιτώσεις”, συμπληρώνουν.
  Μένει μόνη της. Το αφεντικό μπαίνει μέσα μαζί με έναν άλλον τύπο. Και τότε αρχίζει να βιώνει την κόλαση. Κάθε ημέρα για δυόμισι βδομάδες τη βιάζουν και τη χτυπούν. Της δίνουν ένα γεύμα την ημέρα. Αυτό επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά. Εχει γίνει res, έχει γίνει πράγμα, αντικείμενο.
  Η ίδια ιστορία συνεχίζεται για άλλες δύο εβδομάδες. Ομως αυτή τη φορά τής δίνουν και ένα χαπάκι την ημέρα. Οταν συμπληρώνεται ο μήνας το αφεντικό τής ανακοινώνει ότι του χρωστά 3.500 ευρώ για τα μεταφορικά.
  Την πάνε να ψωνίσει, φούστες, εσώρουχα, καλλυντικά. Το μαγαζί όπου θα εργαστεί είναι οίκος ανοχής. Της εξηγούν πώς πρέπει να φέρεται, πώς να ντύνεται, πώς να μιλάει, πώς να χαμογελάει. Κυρίως πρέπει να συμμορφώνεται.
  Η Τάνια προσπαθεί. Οσες φορές δοκίμασε να αντισταθεί η τιμωρία ήταν σκληρή: ξύλο, βία, απειλές.
Δέχεται δεκαπέντε πελάτες την ημέρα. Δεν επιλέγει ποιους. Δεν έχει διαλείμματα. Της δίνουν 20 ευρώ και να είσαι ευχαριστημένη, της λένε. Τελικά είχε δίκιο ο πατέρας της. Αυτό της αξίζει.
Μία φορά τον μήνα στέλνει ένα μικρό ποσό στο σπίτι της. Στη γειτονιά οι φήμες δίνουν και παίρνουν για το μαγαζί. Ομως ποιος νοιάζεται; Κάθε άνθρωπος κάνει τις δικές του επιλογές. Σωστά;
Από ποιον να ζητήσει βοήθεια; Της έχουν πει ότι αν διανοηθεί να το σκάσει, στη θέση της θα βρεθεί η μικρή της αδελφή.
Αυτό της αξίζει.
  Ενας πελάτης αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι καλά. Και αυτός νοιάζεται.
Ο πελάτης καλεί το νούμερο 1109 (σ.σ. γραμμή πληροφόρησης για την εμπορία των ανθρώπων). Η αστυνομία ενημερώνεται. Στο αστυνομικό τμήμα τής κάνουν ερωτήσεις. Δεν μιλάει. Δεν ξέρει τι να πει. Της είχαν πει πως θα πρέπει να πει ότι το διάλεξε, ότι της αρέσει. Τα άλλα δύο κορίτσια λένε στην αστυνομία την άλλη εκδοχή.
  Μετά την κατάθεση της Τάνιας εμφανίζεται στο αστυνομική τμήμα η Εύα, η κοινωνική λειτουργός της Α21. Της πηγαίνει ρούχα και είδη πρώτης ανάγκης.   Η Τάνια δεν την εμπιστεύεται. Θα την κλειδώσουν πάλι σε κάποιο δωμάτιο; Στην αρχή δεν της μιλάει καθόλου. Μετά τρώει μαζί της. Υστερα από λίγο καιρό αρχίζει να μιλάει. Τρέμει στην ιδέα να επιστρέψει πίσω. Με τη στήριξη της οργάνωσης η Τάνια μέσα σε έναν χρόνο μαθαίνει ελληνικά και βρίσκει δουλειά σε ένα εστιατόριο. Αυτή τη φορά ξέρει τι να προσέξει. Η Τάνια άρχισε πάλι να ονειρεύεται...».

Φτώχεια και περιορισμένη μόρφωση

  Η εμπορία ανθρώπων είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη εγκληματική βιομηχανία στον κόσμο. Αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη πηγή κέρδους μετά τα ναρκωτικά, έχοντας υποσκελίσει ακόμη και το εμπόριο όπλων καθώς θεωρείται πιο κερδοφόρα από αυτό.

  Τα θύματα του trafficking αντιμετωπίζονται σαν εμπορεύματα και σαν καταναλωτικά προϊόντα που έχουν απολέσει το δικαίωμα στην ελευθερία και στο αυτεξούσιο. Βιώνουν απάνθρωπες συνθήκες, συστηματική βία, σωματική και ψυχολογική. «Από αυτόν τον τρομακτικό αριθμό θυμάτων μόλις το 1-2% διασώζεται. Ομως τα διασωθέντα θύματα αντιμετωπίζουν τεράστιο κίνδυνο να καταστούν εκ νέου θύματα αν δεν λάβουν την κατάλληλη φροντίδα και στήριξη.

  Η Μολδαβία είναι μια από τις κύριες χώρες προέλευσης θυμάτων, κυρίως γυναικών και παιδιών, με στόχο τη σεξουαλική εκμετάλλευση και την καταναγκαστική εργασία.

  Χώρες προέλευσης παραμένουν επίσης η Ουκρανία, η Ρουμανία, η Αλβανία αλλά και από την Αφρική και ειδικότερα η Νιγηρία, το Κονγκό, το Καμερούν, η Ερυθραία», σημειώνουν στην παρέμβασή τους εκ μέρους της A21 Greece οι Χρυσή Φίλιου, Λητώ Καραγκούνη και Δήμητρα Στούμπου.

Κοινή συνισταμένη όλων των περιπτώσεων, οι κραυγαλέες κοινωνικές ανισότητες. Η φτώχεια και η περιορισμένη μόρφωση συνιστούν τις βασικές αιτίες του φαινομένου. Τα θύματα της εμπορίας βρίσκονται σε τεράστια απόγνωση για τη δική τους οικονομική εξασφάλιση καθώς και της οικογένειάς τους.

  Στην πραγματικότητα αγνοούμε το μέγεθος του προβλήματος. Πρόκειται για ένα καλά κρυμμένο έγκλημα. Είναι ένα αόρατο έγκλημα.

«Λόγω ακριβώς της ανέχειάς τους τα θύματα της εμπορίας κάνουν ριψοκίνδυνες επιλογές. Η Ελλάδα είναι χώρα διέλευσης αλλά και προορισμός των θυμάτων καθώς είναι πύλη εισόδου για την Ε.Ε. Οι πλέον ευάλωτες ομάδες είναι οι οικονομικοί μετανάστες και οι πρόσφυγες. Νεαρά κορίτσια και παιδιά ηλικίας 13 έως 15 ετών βρίσκονται εγκλωβισμένα από διεθνή κυκλώματα που λειτουργούν. Τα οργανωμένα κυκλώματα δουλεύουν συστηματικά και με έξυπνο τρόπο, ενώ οι διακινητές είναι είτε άντρες είτε γυναίκες. Επίσης φροντίζουν να μιλούν τη γλώσσα του θύματος καθώς έτσι ισχυροποιείται ο δεσμός μεταξύ τους», προσθέτουν οι εκπρόσωποι της A21.

  Σύμφωνα με τα στοιχεία της οργάνωσης, η αλίευση των θυμάτων γίνεται: με ψευδή υπόσχεση εργασίας σε ποσοστό 44,51%, με πώληση από την οικογένεια κατά 11,13%, με εξαπάτηση από ερωτικό σύντροφο 9,54% (lover boy), άλλο λόγο 5,92%, απαγωγή 5,64%, εξαπάτηση από φίλους 4,19%, ψευδή υπόσχεση μετανάστευσης 2,17%.

  «Για να ελέγχουν τα θύματά τους οι διακινητές κάνουν χρήση βίας τόσο σωματικής όσο και ψυχολογικής απειλώντας τα με την απώλεια της ζωής τους αλλά και των οικείων τους προσώπων. Σπάνια κυκλοφορούν ελεύθερα τα θύματα και όταν κυκλοφορούν αυτό γίνεται με συνοδεία ή στενή παρακολούθηση. Τα έγγραφά τους παρακρατούνται, ενώ οι αμοιβές τους είναι ελάχιστες ή και καθόλου. Τα θύματα του sex trafficking δεν έχουν λόγο για τον αριθμό των πελατών. Εργάζονται με εξαντλητικά ωράρια. Παράλληλα οι διακινητές επιβαρύνουν τα θύματά τους με πλασματικά και υπέρογκα έξοδα μεταφοράς τα οποία οφείλουν να αποπληρώσουν. Ο συνεχής εκφοβισμός σε συνδυασμό με τον αποπροσανατολισμό, την απομόνωση και το αίσθημα της ντροπής που βιώνουν τα θύματα προκαλούν μια κατάσταση εξάρτησης και ελέγχου από τους διακινητές. Η δραπέτευση γίνεται κάτι αδιανόητο. Σε αυτή τη διαδικασία μόνιμου φόβου τα θύματα εξαιρετικά δύσκολα θα ζητήσουν βοήθεια, ακόμη και στην περίπτωση που θα καταφέρουν να δραπετεύσουν καθώς φοβούνται την απέλαση και τα αντίποινα των εμπόρων», καταλήγουν στην ολοκληρωμένη παρέμβασή τους εκ μέρους της Α21 οι Χρυσή Φίλιου, Λητώ Καραγκούνη και Δήμητρα Στούμπου.

  H στρατηγική της Α21 για τη διάσωση των θυμάτων στηρίζεται στην ενημέρωση του κοινού για την πρόληψη του εγκλήματος με εκδηλώσεις, παρουσιάσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα. Στην ταυτοποίηση παράλληλα των θυμάτων και την ποινική δίωξη των διακινητών. Για τον σκοπό αυτό η οργάνωση συνεργάζεται στενά με τις αρχές και την αστυνομία υποστηρίζοντας τις έρευνες και με εκπαιδευμένο προσωπικό προχωρά σε συνεντεύξεις με στόχο την ταυτοποίηση των θυμάτων και την παροχή βοήθειας εφόσον το θύμα το επιθυμεί.

  Επίσης επειδή κάθε θύμα έχει εξατομικευμένες ανάγκες, αυτές παρέχονται σε επίπεδο στέγασης, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, συμβουλευτικής, διευκόλυνσης στην πρόσβαση για εργασία ή στον επαναπατρισμό τους εφόσον τα θύματα το επιθυμούν.

Στο πλαίσιο αυτό έχει δημιουργηθεί ένα σταθερό δίκτυο συνεργατών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για την παραπομπή των θυμάτων. Η οργάνωση λειτουργεί ξενώνες στους οποίους για συγκεκριμένο διάστημα φιλοξενούνται τα θύματα, ενώ τους παρέχεται και νομική υποστήριξη. Οσο πιο γρήγορα εντοπιστεί ένα θύμα τόσο γρηγορότερη θα είναι η αποκατάστασή του, υπογραμμίζει η Α21.

Η γραμμή πληροφόρησης της οργάνωσης για την εμπορία των ανθρώπων, το 1109, λειτουργεί όλο το 24ωρο με υπηρεσία τηλεμετάφρασης σε 200 γλώσσες.

Σε αυτή τη γραμμή μπορούν να γίνουν καταγγελίες για πιθανά περιστατικά εμπορίας ανθρώπων. Οι πληροφορίες προωθούνται στα αστυνομικά τμήματα Καταπολέμησης της Εμπορίας Ανθρώπων ή τα θύματα συνδέονται με υπηρεσίες υποστήριξης και φροντίδας σε όλη τη χώρα. Οι καταγγελίες μπορούν να γίνουν επώνυμα ή ανώνυμα.

Οι «αθώοι» χρήστες των υπηρεσιών

«Κατά τη διάρκεια της πολύμηνης έρευνας που διενεργήσαμε για τις ανάγκες της ταινίας «Zenaida» κυρίως δύο πράγματα μου έκαναν αλγεινή εντύπωση», σημείωσε κατά την παρέμβασή του ο εκ των σκηνοθετών της ταινίας Αλ. Τσάφας: «Αφ' ενός η μη αναγνώριση εκ μέρους των περιοίκων στις περιοχές όπου στεγάζονται αυτά τα “studio” των γυναικών και κοριτσιών ως θυμάτων σεξουαλικής εκμετάλλευσης. Τις αντιμετώπιζαν ως στυγνές επαγγελματίες που κάνουν τη ζωή τους. Και το δεύτερο, η απάθεια των πελατών έναντι των θυμάτων trafficking. H ανεμελιά τους και η ολοκληρωτική έλλειψη συναίσθησης των χρηστών αυτών των σεξουαλικών υπηρεσιών».

«Εάν δεν χτυπήσουμε τη ζήτηση αυτών των υπηρεσιών δεν θα έχουμε καταφέρει τίποτα. Για όσα εθνικά σχέδια δράσης και αν συζητάμε, αυτά θα είναι πουκάμισα αδειανά εάν στηρίζονται μόνο στους επαγγελματίες. Η νέα γενιά θα πρέπει να μάθει ότι δεν αγοράζουμε τον διπλανό μας. Να μιλήσουμε στα νέα παιδιά, να μην παραδοθούν σε αυτή την αποτρόπαια υπόθεση ούτε ως πελάτες ούτε ως θύματα. Η ίδια η κοινωνία οφείλει να πάρει την υπόθεση στα χέρια της. Γιατί σε διαφορετική περίπτωση “πελάτες” θα είμαστε όλοι είτε άμεσα είτε έμμεσα», υπογράμμισε από την πλευρά του ο εθνικός εισηγητής του υπουργείου Εξωτερικών για θέματα εμπορίας ανθρώπων Η. Μοσκώφ.

«Η πορνεία δεν είναι επάγγελμα. Υποβαθμίζει τη γυναικεία θέση και είναι μορφή εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο», τόνισε η γενική γραμματέας Ισότητας Φύλων Φ. Κούβελα αναφερόμενη ιδιαίτερα στην ομάδα εργασίας που έχει συγκροτηθεί στη Γενική Γραμματεία Ισότητας η οποία προκρίνει ως καταπολέμηση του φαινομένου την τιμωρία των χρηστών αυτών των υπηρεσιών.