Βουλιάζοντας τις Κυκλάδες

Πόσον κόσμο αντέχουν οι Κυκλάδες με βάση τις υποδομές και τους πόρους τους; Για κάποια νησιά, όπως η Μύκονος, πολύ λιγότερο από αυτόν που ήδη δέχονται. Και τα πράγματα χειροτερεύουν κάθε μέρα που περνάει.

Πολιτικοί και ΜΜΕ κοιτάζουν αυτόν τον καιρό στη Μύκονο, σε παραλίες και μπαρ που έχουν καταληφθεί νόμιμα η παράνομα. Αλλά το πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα είναι στις υποδομές (σκουπίδια, νερό, δρόμοι κ.ά.), που

αποδεικνύονται ανεπαρκείς, καθώς συχνά αυτά που κτίζονται –καταλύματα, ξενοδοχεία, κατοικίες– καταλήγουν 4 και 5 φορές μεγαλύτερα από ό,τι αναγράφεται στις οικοδομικές τους άδειες.

Κατεδάφιση στο Nammos την Πέμπτη 1 Ιουνίου 2023.

Και μια Μύκονος υπάρχει, με διαφορετικούς όρους, σε κάθε γωνιά των Κυκλάδων.

Οι όγκοι των σκουπιδιών αυξήθηκαν 5,5 φορές σε 7 χρόνια

Το απόγευμα της περασμένης Δευτέρας οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος και ο Εισαγγελέας Εφετών Αιγαίου Οδυσσέας Τσορμπατζόγλου εξεπλάγησαν καθώς έφθαναν στον ΧΥΤΑ Μυκόνου. Ο Τσορμπατζόγλου άνοιξε τον ΧΥΤΑ και μαζί του τις πύλες της κολάσεως. Οι οσμές έφταναν στον …θεό, τα απορρίμματα στραγγίζονταν στον υδροφόρο ορίζοντα, οι όγκοι τους είχαν απλωθεί πέρα από τις στεγανοποιητικές μεμβράνες και ένας γειτονικός χώρος ήταν γεμάτος χώματα και μπάζα. Το θέμα δεν είναι καινούργιο. Καταγγελίες στον περιφερειάρχη Νοτίου Αιγαίου, στο τμήμα Περιβάλλοντος της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού της Περιφέρειας και τους Επιθεωρητές Περιβάλλοντος είχαν ήδη γίνει από τον Σεπτέμβριο του 2021. Τότε το ΠΑΚΟΕΠανελλήνιο Κέντρο Οικολογικών Ερευνών (Πανελλήνιο Κέντρο Οικολογικών Ερευνών) μετέβη στη Μύκονο μετά από πρόσκληση και διαπίστωσε ότι, εκτός από την επίσημη χωματερή στην περιοχή Σκυλάμπελα, λειτουργούσαν άλλοι δύο χώροι απόθεσης σκουπιδιών, μόλις τρία χιλιόμετρα από το κέντρο του πιο τουριστικού οικισμού της Ελλάδας.

Η πρώτη παράνομη χωματερή λειτουργεί επί μια δεκαετία και βρίσκεται πολύ κοντά στον νόμιμο ΧΥΤΑ. Η δεύτερη βρίσκεται μέσα στα μεταλλεία Μυκόνου και έχει γίνει χώρος απόθεσης μπάζων και άλλων αδρανών υλικών. Η περιοχή των μεταλλείων ανήκει στον δήμο Μυκόνου και έχει μια έκταση 25 στρεμμάτων. Σύμφωνα με το ΠΑΚΟΕ η περιοχή «αποτελεί πλέον εστία μόλυνσης για το περιβάλλον, τον υδροφόρο ορίζοντα αλλά και τη δημόσια υγεία αφού κανένας κανόνας υγιεινής δεν τηρείται και καμία μέριμνα δεν υπάρχει επί του θέματος από καμία αρχή». Όταν ο αντιδήμαρχος Μυκόνου Αλέκος Κουκάς αποφάσισε το 2012 να αναλάβει τον ΧΥΤΑ από την προηγούμενη διοίκηση του δήμου, που είχε κηρυχθεί έκπτωτη, εναποτίθεντο 80 τόνοι σκουπιδιών την ημέρα· το 2019 ήταν 420 τόνοι σκουπιδιών· σήμερα 450. Ο «ΧΥΤΑ ανεβαίνει σε ύψος από το χώμα με το οποίο σκεπάζονται τα σκουπίδια, αλλά εδώ και ενάμιση χρόνο έχει περάσει στην περιφέρεια, δεν ξέρω τι γίνεται» είπε ο Κουκάς στο inside story το μεσημέρι της περασμένης Τρίτης.

metallia.jpeg

Η ανεξέλεγκτη παράνομη χωματερή στα Μεταλλεία της Μυκόνου.

Η ιδέα του Εισαγγελέα Εφετών Αιγαίου ήταν να κινήσει την διαδικασία του αυτοφώρου κατ' άρθρο 28 του νόμου 1650/86: «τα εγκλήματα υποβάθμισης του περιβάλλοντος τελούνται κατ' εξακολούθηση και δια παραλείψεως». Αλλά το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι εισαγγελείς και οι αστυνομικοί είναι ότι τα εγκλήματα αυτά σπανίως τελούνται από έναν, δύο ή τρεις ανθρώπους, όπως αποδεικνύει ο θαυματουργός πολλαπλασιασμός των σκουπιδιών.

Η Μύκονος ψήφισε στις εκλογές πάνω από 60% Νέα Δημοκρατία, μια ένδειξη ότι ο αγώνας κατά της αυθαιρεσίας μάλλον υπήρξε επωφελής για τη Νέα Δημοκρατία και προσωπικά για τον πρωθυπουργό στο νησί. Αλλά όσο απομακρύνεται ο χρόνος από τη μέρα Χ, εκείνη την ημέρα του Μαρτίου κατά την οποίαν κακοποιήθηκε ξυλοκοπούμενος ο αρχαιολόγος Μανώλης ΨαρρόςΜύκονος: Τα Ζωνιανά του ελληνικού τουρισμού, φέρνοντας στο φως την ύπαρξη μίας οικοδομικής «μαφίας» στο νησί, τόσο επικρατούν δεύτερες σκέψεις – και στους κατοίκους, και στις αρχές που έχουν εγκατασταθεί στο νησί για να καθαρίσουν «την κόπρο του Αυγεία».

Δεν είναι μόνο τα παραθαλάσσια μπαρ

Η προσοχή της δημοσιότητας στράφηκε στα παραλιακά μπαρ, εξ αιτίας της εγκυκλίου του Αρείου Πάγου που ζήτησε να διασφαλιστεί το συνταγματικό δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στις παραλίες και της περίπτωσης του Πανόρμου, όπου το μπαρ Principote κατέλαβε ολόκληρη την παραλία – ήδη αυτήν την εβδομάδα οι ιδιοκτήτες και διαχειριστές των καταστημάτων σε Ψαρρού και Πάνορμο έκαναν από μόνοι τους καθαιρέσεις προκειμένου να «σώσουν» τη σεζόν, κάτι που φαίνεται πιθανό για το Νάμμος, αλλά απίθανο για το «Πριγκηπάτο».

Όμως επαγγελματίες και παλιοί Μυκονιάτες θεωρούν ότι «τα μπαρ αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου». Το πρόβλημα είναι οι μεγάλες αυθαιρεσίες που έχουν γίνει στα καταλύματα του νησιού (βίλες, ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια).

Για να λειτουργήσει ένα κατάλυμα, τα τελευταία χρόνια αρκεί η γνωστοποίηση στον ΕΟΤ. Παλαιότερα χρειαζόταν να προσκομιστούν οι σχετικές άδειες νομιμότητας του καταλύματος, για την απλοποίηση όμως των διαδικασιών συμφωνήθηκε να ξεκινάει η δραστηριότητα χωρίς την εκ των προτέρων αδειοδότησή της. «Ο προβλεπόμενος έλεγχος της νόμιμης λειτουργίας των καταλυμάτων διενεργείται εκ των υστέρων από τις αρμόδιες αρχές», σύμφωνα με την ιστοσελίδα του υπουργείου Ψηφιακής ΔιακυβέρνησηςΓνωστοποίηση Λειτουργίας σε Κύρια Τουριστικά Καταλύματα | eugo.gov.gr. Η ιδέα ήταν να κατευθυνθούν οι πόροι σε ελέγχους. Αλλά έλεγχοι δεν γίνονται, παρά μόνο αν έχουν προηγηθεί καταγγελίες. Δύο φορές ο πρώην υπουργός Τουρισμού Βασίλης Κικίλιας ζήτησε από τον προϊστάμενο του ΕΟΤ στην περιοχή να ανακαλέσει σήματα του ΕΟΤ από παραλιακά μπαρ που έπαιζαν και τον ρόλο καταλύματος, χωρίς να έχουν τις σχετικές άδειες.

«Το φαινόμενο αυτό παραπέμπει στο πραγματικό πρόβλημα του νησιού, που εκτός από τις υποδομές (δρόμοι, ΧΥΤΑ, αποχέτευση) είναι η πραγματική δυναμικότητα των καταλυμάτων. Καταλύματα εμφανίζουν σήμερα 20 κενά δωμάτια για το τέλος Ιουλίου ή αρχές Αυγούστου, ενώ εμφανίζονται να έχουν 20 δωμάτια συνολικά. Θαύμα, θαύμα!» λέει ειρωνικά στο inside story ξενοδόχος του νησιού που επιθυμεί να παραμείνει ανώνυμος.

Σε ένα άλλο παράδειγμα αυθαιρεσίας, στις 17 Μαρτίου 2023 ο προΐστάμενος του ΕΟΤ στη Σύρο κάλεσε με επιστολή τους υπεύθυνους του ξενοδοχείου Π στη Μύκονο να δώσουν εξηγήσεις για δραστηριότητες που λειτουργούν εντός του ξενοδοχείου και δεν ανταποκρίνονται στα δικαιολογητικά που είχαν κατατεθεί. Από το συγκεκριμένο ξενοδοχείο τεσσάρων αστέρων έλειπαν πιστοποιητικά πυροπροστασίας, είχαν ενοποιηθεί κτίσματα χωρίς σχετική άδεια, έλειπαν τα νομιμοποιητικά έγγραφα κατασκευής πισίνας και δεν υπήρχε το πιστοποιητικό κατάταξης του ξενοδοχείου στη σχετική κατηγορία. Η υπηρεσία πήρε χαμπάρι την αναντιστοιχία εγγράφων-πραγματικότητας και από την ιστοσελίδα του ξενοδοχείου. Το ξενοδοχείο είχε τακτοποιηθεί από γυναίκα μηχανικό που δραστηριοποιείται στο νησί.

Ο ΕΟΤ Σύρου έπρεπε να αποφασίσει την επιβολή κυρώσεων (που μπορούν να φτάσουν σε αναστολή λειτουργίας) 15 ημέρες από τη λήξη της προθεσμίας που έδινε η επιστολή, που έχει στα χέρια του το inside story, αλλά την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν έχει κάνει ακόμα τίποτα. Το συγκεκριμένο ξενοδοχείο δεν είναι το μόνο, αλλά ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το τι γίνεται σε ολόκληρο το νησί, όπου μέχρι και η γραμμή του αιγιαλού άλλαξε για να τακτοποιηθεί άλλο ξενοδοχείο.

Ο Εισαγγελέας Εφετών Αιγαίου ζήτησε από την πολεοδομία Σύρου το σύνολο των φακέλων με τα πρόστιμα που είχαν επιβληθεί για πολεοδομικές υπερβάσεις και τις μεταγενέστερες αποφάσεις, με τις οποίες αυτά τα πρόστιμα μειώθηκαν. Κατόπιν προχωρά σε επιτόπιο έλεγχο. Εάν ο έλεγχος αποδείξει ότι δεν υφίστατο λόγος μείωσης του προστίμου, τότε μηχανικός και ιδιοκτήτης κατηγορούνται για κακούργημα, εφόσον η ζημιά του Δημοσίου από τη μείωση του προστίμου υπερβαίνει τα 120.000 ευρώ.

 

Παντού στις Κυκλάδες το ίδιο πρόβλημα

Η πολεοδομική πανούκλα της Μυκόνου εξαπλώνεται σταδιακά και σε αλλά νησιά των Κυκλάδων, με τους εργολάβους να κτίζουν πλέον στην Τήνο και την Πάρο, νησιά με μικρότερη παράδοση αυθαιρέτων. Η κυβέρνηση, το υπουργείο Περιβάλλοντος και το Τεχνικό Επιμελητήριο θέλουν να αντιμετωπίσουν την «οικιστική πίεση» με ένα εργαλείο που χρηματοδοτείται από το RRF (Ταμείο Ανθεκτικότητας και Ανάπτυξης), τα Τοπικά Πολεοδομικά ΣχέδιαΆρθρο 10 – Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια – Τροποποίηση του άρθρου 7 του ν. 4447/2016 | opengov.gr. Τέτοια σχέδια εκπονούνται για την Άνδρο, την Τήνο και τη Νάξο ενώ έχουν προκηρυχθεί για την Πάρο, την Αμοργό, τη Ρόδο και την Κρήτη. Στη σειρά μπαίνουν ακόμα η Τζιά, η Κύθνος και οι μικρές Κυκλάδες. Τα σχέδια, που έχουν προκηρυχθεί από το ΤΕΕ, θα πάρουν τη μορφή υπουργικών αποφάσεων και θα διέπονται από αυτό που ο γγ Χωροταξίας Ευθύμιος Μπακογιάννης έχει επαναφέρει από τη νομολογία του ΣτΕ, τη λεγόμενη «φέρουσα ικανότητα» του νησιωτικού συστήματος. Τι θα πει αυτό; Κάθε νησί δεν είναι δυνατόν να «φέρει» απεριόριστο αριθμό κόσμου, όπως παλιότερα πίστευαν οι δήμαρχοι και οι κάτοικοι των νησιών και οι περισσότεροι πολιτικοί όλων των κομμάτων, αλλά εκείνον τον κόσμο που μπορούν να εξυπηρετήσουν οι υποδομές του (σκουπίδια, νερό, δρόμοι, γη). Ακόμα και νησιά που είχαν γενικούς συντελεστές όπως η Πάρος ή η Μύκονος θα αποκτήσουν τώρα πολύ λεπτομερειακούς όρους δόμησης. Οι χρήσεις γης δεν θα αλλάξουν δραματικά, αλλά σε αυτό τον σχεδιασμό υπάρχουν τρία προβλήματα:

• Ποιος και πώς θα αστυνομεύει τις ρυθμίσεις;
• Πώς θα αντιμετωπισθεί η κατάσταση τα επόμενα τέσσερα χρόνια, έως ότου εγκριθούν τα σχέδια, ενώ τα δεδομένα θα έχουν αλλάξει δραματικά;
• Το σχέδιο δεν περιλαμβάνει γκρέμισμα παλαιότερων κατασκευών, όπως είχε γίνει στη Μαγιόρκα.

«Είναι καλύτερο αυτό το σχέδιο από το να μην κάνουμε τίποτα», είπε στο inside story ένας από τους πρωταγωνιστές του. Ταυτόχρονα όμως κυβερνητικοί παράγοντες μιλούν για μία νέα ρύθμιση που μέχρι το τέλος του χρόνου θα δώσει τη δυνατότητα να νομιμοποιούνται αυθαίρετα κτίρια που έχουν κτισθεί μετά τις 28/7/2011 – μέχρι σήμερα επιτρέπεται μόνο η τακτοποίηση κτιρίων που έχουν κτισθεί μέχρι τις 28/7/2011, κάτι που βεβαίως καταστρατηγείται. «Μετά τη νέα κόκκινη γραμμή», λέει ένα στέλεχος της απελθούσας κυβέρνησης Μητσοτάκη, «δεν θα νομιμοποιηθούν άλλες αυθαίρετες κατασκευές». Βάζω τα γέλια. Μετά από 20 δευτερόλεπτα αρχίζει κι αυτός να γελάει.