Τα πάθη της δημόσιας εκπαίδευσης με το «νέο» νομοσχέδιο

Γιώργος Καββαδίας

      Εν μέσω πανδημίας η κυβέρνηση και στις μέρες του Πάσχα παρακάμπτει ακόμα και τις τυπικές διαδικασίες της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας για να αποφύγει τις αντιδράσεις της εκπαιδευτικής κοινότητας προωθώντας άρον άρον ένα νομοσχέδιο που σταυρώνει τη δημόσια εκπαίδευση.

Ειδικότερα το πολύπαθο «Νέο Λύκειο» σέρνει τον σταυρό του μαρτυρίου που του έχουν  φορτώσει όλες οι κυβερνήσεις από το 2010 μέχρι σήμερα. Διαρκώς «μεταρρυθμίζεται» και «απορρυθμίζεται» ως «Νέο Λύκειο». Με παλιές και δοκιμασμένες συνταγές. Την ίδια ώρα που οι δημόσιες δαπάνες για την εκπαίδευση συγκαταλέγονται μεταξύ των χαμηλότερων στην ΕΕ.
Τράπεζα θεμάτων και θυμάτων
   Συνταγή πρώτη η : θεσμοθέτηση της Τράπεζας Θεμάτων, από την οποία θα επιλέγεται ένα μέρος των θεμάτων των προαγωγικών και απολυτήριων εξετάσεων σε κάθε τάξη. Το μέτρο θα ισχύσει από την επόμενη σχολική χρονιά και συνδυάζεται με την ελαφρά αυστηριοποίηση του βαθμολογικού ορίου για την προαγωγή και την απόλυση. Πλέον, οι μαθητές θα πρέπει να έχουν μέσο όρο 10, αντί του 9,5. Η θεσμοθέτηση του εθνικού απολυτηρίου «απαιτεί» τη βάση του 10 ως όριο για το επόμενο βήμα, δηλαδή την εισαγωγή στα ΑΕΙ.  Παραφράζοντας τον ποιητή ισχύει ότι «όταν ακούω τράπεζα θεμάτων και εθνικό οργανισμό εξετάσεων, ανθρώπινο κρέας μου μυρίζει». Για να εισαχθεί πλέον ένας μαθητής στα ΑΕΙ της χώρας θα πρέπει πρώτα να επιβιώσει εντός του σχολείου αυτού, περνώντας μέσα από διαδοχικές συμπληγάδες εξετάσεων και σκληρού ανταγωνισμού. Το μήνυμα είναι καθαρό: Παιδιά από φτωχές οικογένειες, που σήμερα μετρώνται σε εκατοντάδες χιλιάδες, δεν μπορεί να τρέφουν όνειρα για σπουδές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η Τράπεζα θ(υ)μάτων είχε ως αποτέλεσμα το 2014 που εφαρμόστηκε την παραπομπή του 20% των μαθητών της Α΄ Λυκείου για το Σεπτέμβριο. Η «σφαγή» των εφήβων, αφορά πλέον τον έναν στους τέσσερις μαθητές των Γενικών Λυκείων κατά μέσο όρο πανελλαδικά, ενώ σε πολλούς υποβαθμισμένους δήμους του Λεκανοπεδίου και του νομού Θεσσαλονίκης, καθώς και σε αρκετούς νομούς χτυπημένους από την ανεργία και τον τουρισμό, η «στρατιά» των μετεξεταστέων περιλαμβάνει τον έναν στους τρεις μαθητές.
«Εθνικό Απολυτήριο για λίγους και εκλεκτούς»
   Συνταγή δεύτερη από τη δεκαετία του 1990 «Εθνικό Απολυτήριο». Με τις τροποποιήσεις που ετοιμάζει η υπουργός Παιδείας, η επιτυχής ολοκλήρωσης του νέου Λυκείου θα οδηγεί στην απόκτηση του Εθνικού Απολυτηρίου, για το οποίο θα λαμβάνονται υπ’ όψιν οι βαθμοί και των τριών τάξεων του Λυκείου, με διαφορετικό συντελεστή ανά τάξη.
   Από τη δεκαετία του 1990 επί υπουργού παιδείας Γ. Παπανδρέου το «Εθνικό Απολυτήριο» συνδέεται με ένα ακόμη πιο ταξικό σχολείο για λίγους, πιο ανταγωνιστικό, ακόμα πιο προσδεδεμένο στην εισαγωγή στην Ανώτατη Εκπαίδευση, και απογυμνωμένο από γενικότερη μόρφωση.    Τα παιδιά περνούν από πολλαπλά εξεταστικά φίλτρα με κεντρικού τύπου ή περιφερειακού τύπου εξετάσεις με βάση την τράπεζα θεμάτων. «Άλογα κούρσας» και «ουραγοί», ταξικά οριοθετημένοι, στο νέο αριστοκρατικό Λύκειο που ετοιμάζεται.
   Τέλος οι αλλαγές στο πρόγραμμα σπουδών μυρίζουν δε συνιστούν κάποιες ουσιαστικές καινοτομίες, αλλά περισσότερο διαχειριστικές αλλαγές με βάση συνταγές του παρελθόντος, όπως πχ η … παλινόρθωση των Λατινικών.
Αλλαγές θα υπάρξουν και στο Γυμνάσιο και στο Δημοτικό – Δεξιότητες αντί για γνώση
   Συγκεκριμένα, στο Γυμνάσιο θα αυξηθεί το βαθμολογικό όριο προαγωγής και απόλυσης από 9,5 σε 10. Ωστόσο, εάν ο μαθητής έχει κάτω από τη βάση σε 4 μαθήματα, θα μπορεί να προαχθεί μόνον εάν έχει μέσο όρο τουλάχιστον 13. Επίσης, θα εισαχθούν σε πιλοτική εφαρμογή τα εργαστήρια δεξιοτήτων και η πληροφορική (κατά μία ώρα και τα δύο).
   Για το Δημοτικό η μεγάλη αλλαγή θεωρείται ότι είναι η ανάπτυξη δεξιοτήτων και της διαθεματικότητας μέσω των προγραμμάτων σπουδών. Δηλαδή, σε πιλοτική εφαρμογή θα αξιοποιηθούν ώρες για την εξοικείωση των μαθητών με έννοιες όπως η περιβαλλοντική ευαισθησία, η κοινωνική ευθύνη, η αγωγή υγείας κ.ά.
  Με άλλα λόγια αντί για γενική παιδεία και ουσιαστική γνώση επιλέγονται οι δεξιότητες και τα εφόδια που θα πρέπει να έχει το αυριανό ευέλικτο και πειθαρχημένο εργατικό δυναμικό.

Νέο σύστημα επιλογής στελεχών – Αξιολόγηση – Επιμόρφωση: Πανοπτικό σύστημα ελέγχου και κατηγοριοποίησης εκπαιδευτικών και σχολείων
   Η Νίκη Κεραμέως εξήγγειλε μεταξύ άλλων τα εξής:
Θωρακίζουμε θεσμικά τη σχολική μονάδα, αναβαθμίζουμε το ρόλο του Διευθυντή, προωθούμε ένα νέο σύστημα επιλογής στελεχών της εκπαίδευσης, αναδιοργανώνουμε τις δομές υποστήριξης του εκπαιδευτικού έργου, με γνώμονα δομές πιο κοντά στις σχολικές μονάδες, με σταδιακή κατάργηση των υφιστάμενων, υδροκέφαλων και συγκεντρωτικών δομών.
   Εστιάζουμε, μετά από πολλά χρόνια, στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών.
Προωθούμε ένα σύστημα αξιολόγησης, ξεκινώντας από τις σχολικές μονάδες και προχωρώντας στους εκπαιδευτικούς, με αποκλειστικό στόχο την επιβράβευση των εκπαιδευτικών και τη βελτίωσή τους μέσω επιμόρφωσης.
   Η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας ακολουθεί τη γραμμή της προηγούμενης κυβέρνησης αγιογραφώντας και κατατεμαχίζοντας τα σχέδια της για την επιβολή ενός πανοπτικού συστήματος ελέγχου και κατηγοριοποίησης εκπαιδευτικών και σχολείων μέσω της επιμόρφωσης-συμμόρφωσης και της αυτοαξιολόγησης/ αξιολόγησης.
   Σχεδιάζει μια σχολειοποιημένη και συμμορφωτική επιμόρφωση - παραμόρφωση με προκαθορισμένα προγράμματα και... ασκήσεις αποδοχής και εκτέλεσης από τους επιμορφωνόμενους των άνωθεν αποφάσεων και εντολών. Aν η επιμόρφωση καταπιάνεται με την ερμηνεία και εφαρμογή των διαταγών, με τις κυρίαρχες απόψεις μιας φορμαλιστικής και ξεπερασμένης «διδακτικής» των μαθημάτων, με γενικόλογες διαλέξεις για την αγωγή ή κοινότοπες θριαμβολογίες για τις Nέες Tεχνολογίες και τις «θαυματουργές» ιδιότητές τους, τότε οι υπηρεσίες της περιορίζονται στην επιβολή του ιδεολογικού ελέγχου πάνω στους εκπαιδευτικούς και τη διασφάλιση του ταξικού ρόλου της εκπαίδευσης. Tαυτόχρονα στο έδαφος ενός ιεραρχικού και γραφειοκρατικού συστήματος ευδοκιμούν η κομματικοκρατία και ημετεροκρατία στην πρόσληψη των επιμορφωτών.
   Αποτελεί τον δούρειο ίππο για την εφαρμογή της πιο σκληρής αξιολόγησης». Η αλήθεια είναι ότι η αξιολόγηση στην εκπαίδευση είναι το στρατηγικό εργαλείο για την ένταση του καθεστώτος χειραγώγησης και ομηρίας των εκπαιδευτικών και δραστικής ελαστικοποίησης των εργασιακών σχέσεων. Στρατηγικός στόχος να οικοδομήσουν ένα πανοπτικό μοντέλο που όλοι ελέγχουν όλους μέσα από άκρως ιεραρχικές και εξουσιαστικές σχέσεις. Στο ίδιο μήκος κύματος και  οι διακηρύξεις τόσο της προηγούμενης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, όσο και της σημερινής της ΝΔ ευθυγαμμιζόμενες με τις κατευθύνσεις ΟΟΣΑ – ΔΝΤ και ΕΕ. Σε όλες τις χώρες, η αξιολόγηση συνδέεται με τη δημιουργία σχολείων πολλών ταχυτήτων, όπου τελικά είναι η ταξική προέλευση και οι οικονομικές δυνατότητες των μαθητών καθορίζουν τις επιδόσεις και τη σχολική τους πορεία.
   Η δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων σε κάθε τάξη του Λυκείου, όπως στις πανελλαδικές εξετάσεις, δε θα εντείνει απλώς, την κοινωνική διαφοροποίηση των σχολικών μονάδων, αλλά θα οξύνει επιπλέον και το πνεύμα ανταγωνισμού στην κατεύθυνση της ακόμη μεγαλύτερης αποδοχής του προτεινόμενου αξιολογικού πλαισίου και των σύστοιχων στόχων της κυρίαρχης εκπαιδευτικής πολιτικής.
   Η διεθνής εμπειρία έχει αποδείξει ότι η εφαρμογή της αυτοαξιολόγησης/αξιολόγησης  οδήγησε παντού σε κατηγοριοποίηση και κλείσιμο σχολείων, στην λειτουργία των σχολικών μονάδων με όρους ανταγωνισμού και επιχειρηματικότητας. Κατέστρεψε το δημόσιο σχολείο και τα μορφωτικά και εργασιακά δικαιώματα, άνοιξε τον δρόμο για την είσοδο γονέων και δήμων σε αυτό, με ρόλο επόπτη του εκπαιδευτικού έργου.
Συλλογικότητα – Αντίσταση
   Το εκπαιδευτικό κίνημα οφείλει να αντισταθεί με προσανατολισμό την ανατροπή των αντιεκπαιδευτικών αναδιαρθρώσεων και της πολιτικής κυβέρνησης - Ε.Ε. - Ο.Ο.Σ.Α. Να συμβάλουμε στη διαμόρφωση ενός μορφωτικού κοινωνικού κινήματος που θα διεκδικεί έναν «άλλο» ρόλο για τον εκπαιδευτικό και την εκπαίδευση.
  Σε αυτή την κατεύθυνση οι προτάσεις του εκπαιδευτικού κινήματος  είναι έξω από κάθε διαδικασία εξωραϊσμού της αξιολόγησης και συνδέονται με το όραμα για ένα άλλο σχολείο που να χωρά όλα τα παιδιά χωρίς φραγμούς και διακρίσεις και αυτό δεν μπορεί παρά να συνδέεται με αιτήματα που δεν ενσωματώνονται και δεν εξωραϊζουν το καπιταλιστικό σύστημα, αλλά συνδέονται άρρηκτα με τον αγώνα για μια «άλλη» κοινωνία.
*Ο Γιώργος Κ. Καββαδίας είναι φιλόλογος, μέλος της ΣΕ του περιοδικού «Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης», του «Εκπαιδευτικού Ομίλου» και του ΔΣ της ΕΛΜΕ Πειραιά